حبس تعزیری چیست

رای آن که بدانیم حبس تعزیری چیست باید ابتدا با تعریف حبس حدی تا اندازه ای آشنا باشیم. در حالت کلی می توان حبس تعزیری را نقطه ی مقابل حبس حدی قلمداد کرد. در حبس حدی مجازات از سوی شرع یا به نوعی توسط خدا تعیین شده است و هنگام وقوع جرم های مربوط به آن تغییری در احکام صادر شده در رابطه با این جرم ها به وجود نمی آید. به عنوان مثال می توان به مجازات هایی که حکم قصاص یا شلاق به آنها تعلق می گیرد اشاره کرد.

اما در حبس تعزیری این گونه نیست و تعیین مجازات جرم بر عهده ی حاکم قرار دارد. در واقع حبس تعزیری را می توان نوعی تادیب تعریف کرد که بر اساس ماده ی 16 قانون مجازات اسلامی تعیین آن بر عهده ی حاکم قرار دارد. البته در حبس تعزیری گاه متهم محکوم به اجرای حکم نخواهد بود. بنابراین در عمل می توان گفت این حبس در برابر حبس تعلیقی قرار می گیرد. با این تعاریف می توان تا حدی دریافت که حبس تعزیری چیست و به شکل مختصر و ساده با ماهیت آن آشنا شد.

حال می توان این پرسش را مطرح کرد که مجازات های متوسط برای حبس تعزیری چیست؟ در واقع مقصود اصلی پرسش مذکور آشنا شدن با مفهومی به نام مجازات تعزیری متوسط است.

بنابر دستور قانون که قابل اجرا خواهد بود دادگاه برای صدور حکم مجازات تعزیری متوسط شرایطی را فراهم می کند که با توجه به آن محکوم به حبس قادر خواهد بود تا با رضایت خود در محدوده ی مشخصی که از سوی دادگاه تعیین می شود مستقر گردد. محدوده ای که به سیستم های الکترونیکی هشدار دهنده و باز دارنده مجهز است و فرد محکوم اجازه ندارد از آن خارج شود.

یکی از جنبه های شاخص مجازات تعزیری متوسط در رابطه با افرادی که زیر سن قانونی قرار دارند و به صورت خواسته یا ناخواسته مرتکب جرم های مختلف می شوند مصداق می یابد. اگر فردی در سنین نوجوانی قرار داشته باشد یعنی سن او به طور دقیق مابین ۱۵ تا ۱۸ سال باشد و مرتکب جرم تعزیری درجه شش شود، بر طبق مجازات تعزیری متوسط می تواند مجازات متفاوتی را نسبت به قبل تجربه کند. به این معنی که به جای تحمل حبس در کانون اصلاح و تربیت به پرداخت یک تا ده میلیون ریال جریمه ی نقدی محکوم می شود. اگر فرد خاطی از پس پرداخت این جزای نقدی بر نیاید می تواند به جای آن مدت زمانی مابین ۶۰ تا ۱۸۰ ساعت در خدمات عمومی رایگان شرکت کرده و بدون دریافت دستمزد به مردم خدمت نماید.حبس تعزیری چیست

حال که به صورت مختصر و ساده با مفهوم حبس تعزیری آشنا شدیم بد نیست بدانیم که مصادیق مربوط به حبس تعزیری چیست ؟

برای آن که بدانیم مصادیق حبس تعزیری چیست باید ابتدا از این موضوع آگاه شویم که این مجازات برای چه جرم هایی در نظر گرفته شده است. حبس تعزیری را به طور معمول برای تخلفات شرعی و اعمالی که حرام شمرده می شود در نظر می گیرند. در واقع این نوع از حبس برای مجازات مرتکبان آن دسته از جر م هایی تعیین می شود که برای آنها در شرع مجازات دقیقی در نظر گرفته نشده است. نکته ی قابل توجه در مورد مجازات حبس تعزیری آن است که می توان در مواقعی این مجازات را به جزای نقدی تبدیل کرد. اما این موضوع به طور کلی در مورد این نوع از مجازات مصداق ندارد. به این معنی که حبس تعزیری همیشه قابل تبدیل به جزای نقدی نیست.

با وجود آن که در سطور پیشین متن پیش رو به این نکته اشاره شد که حبس تعزیری چیست اما شاید هنوز واژه ی تعزیر برای برخی از افراد نا آشنا به مباحث حقوقیی یا جزایی اندکی مبهم به نظر برسد. در قانون مجازات اسلامی که در ایران اجرا می گردد تعزیر به تادیب و عقوبتی گفته می شود که به عنوان جزا برای برخی از تخلفاتی که توسط مجرم ها انجام شده است در نظر گرفته می شود. البته در قانون مجازات اسلامی به نکته ی واضحی در مورد نوع و مقدار مجازات تعزیری اشاره نشده است. به همین دلیل تعیین مجازات برای جرم های این چنینی را به تصمیم و نظر حاکم واگذار کرده اند.

به این ترتیب می توان گفت که مجازات تعزیری مواردی نظیر حدود، دیات، قصاص و به طور کل آن دسته از مجازات هایی که در شرع به آنها اشاره شده است را در بر نمی گیرد.

از همین رو مجازات های مربوط به تعزیر نسبت به مجازات هایی که به حد ارتباط دارند سبک تر به نظر می رسد. در واقع اصول مربوط به تعیین مجازات تعزیر نیز این گونه تدوین شده است که میزان مجازات تعزیری نباید بیش از مجازات حدی باشد.

از آن جایی که مطلب پیش رو در مورد حبس تعزیری است بد نیست به این نکته هم اشاره شود که در قانون مجازات اسلامی تنها یک نوع حبس حدی وجود دارد که آن هم حبس ابد است. در واقع مجازات های مبتنی بر حبس به جز موارد مربوط به حبس ابد ارتباط چندانی با مجازات های حدی نمی یابد و بیشتر با مجازات های تعزیری مرتبط است.

از همین رو باید این نکته را در نظر داشت که حبس ابد نمی تواند یک مجازات تعزیری باشد. به این دلیل که مجازات تعزیری همواره باید از مجازات حدی کمتر باشد. بنابراین با توجه به آن که حبس ابد یک مجازات حدی است مدت زمان تعیین شده برای حبس های تعزیری باید کمتر از حبس ابد باشد.

به عنوان مثالی در این زمینه می توان به ماده ی 714 بخش تعزیرات در قانون مجازات اسلامی اشاره کرد. بنابر جزییات این ماده اگر راننده ای در اثر بی احتیاطی موجب کشته شدن یک فرد دیگر بشود بر طبق قانون مجازات اسلامی حکمی مابین شش ماه تا دو سال حبس در انتظار او خواهد بود. به این معنی که فرد خاطی باید بر مبنای نظر قاضی و به عنوان تعزیر مدت زمانی مابین شش ماه تا سه سال را در حبس تعزیری بگذراند. در واقع قاضی نباید مدت زمان حبس این فرد را کمتر از شش ماه و بیشتر از سه سال تعیین کند. حال شاید این پرسش مطرح شود که مزیت های حبس تعزیری چیست و چرا نباید برای افراد خاطی از حکم حبس حدی استفاده کرد؟

از جمله مزیت های حبس تعزیری نسبت به حبس حدی یا همان حبس ابد آن است که شکل مدرن تر و به روزتری دارد. به این معنی که برخلاف حد خواص تنبیهی آن از حالت قهری برخوردار نیست و در پاره ای موارد حتی می تواند از جنبه های آموزشی هم برخوردار باشد.

به عنوان مثال بر اساس ماده ی چهل قانون مجازات اسلامی در صورتی که شکل تعیین شده ی یک مجازات به صورت حبس تعزیری باشد و میزان آن مدت زمانی برابر با دو سال یا کمتر از آن را در بر بگیرد، قاضی از این امکان برخوردار خواهد بود تا با در نظر گرفتن برخی شرایط موجود صدور حکم را به مدت شش ماه تا دو سال به تعویق بیاندازد.

در طول این مدت هم معمولا به جای زندانی کردن فرد برای او وظایفی نظیر انجام برخی فعالیت های خاص تعیین می شود. به این ترتیب حکم فرد خاطی پس از سپری شدن مدت مقرر و بر اساس میزان پای بندی او به دستورات دادگاه صادر می گردد. حتی این امکان وجود دارد که در صورت عمل کردن فرد خاطی به تمام دستورات تعیین شده توسط دادگاه او از تحمل کل مجازات حبس تعلیق شده معاف گردد. به این نوع خاص از حبس تعزیری در مواردی حبس تعویقی نیز گفته می شود.

یکی دیگر از جنبه های مهم حبس تعلیقی که می توان آن را نسبتا مثبت قلمداد کرد خاصیت بازدارندگی آن از ارتکاب جرم است. به این معنی که تعلیق شدن حکم حبس تعزیری یک فرد مجرم و تبدیل آن به حبس تعلیقی موجب می شود که او در ادامه حین انجام کارها و اتخاذ تصمیمات و رفتار خود احتیاط بیشتری به خرج دهد.

بنابر ماده ی چهل و یکم قانون مجازات اسلامی در برخی از جرایمی که به منظور مجازات فرد مجرم برای آنها حبس تعزیری در نظر گرفته شده است، اگر مدت زمان حبس تعیین شده برای مجرم پانزده سال یا کمتر از آن باشد، قاضی اجازه دارد اجرای حکم صادر شده را برای مدت معینی معلق نماید. به طور کل قاضی می تواند در صورت وجود شرایطی که قانون گذار آنها را تعیین کرده است، اجرای کل حکم حبس یا بخشی از آن را به مدت یک تا پنج سال معلق کند.

مسلما پس از تعلیق اجرای حکم حبس تعزیری، فرد مجرم به جای زندانی شدن از بازداشت به شکل مشروط آزاد می شود. در چنین شرایطی اگر او در طول مدت تعلیق اجرای حکم حبس تعزیری خود و در زمان آزادی مشروط مرتکب جرم دیگری نشود، حکم صادر شده دیگر به اجرا در نمی آید.

علاوه بر مواردی که به آنها اشاره شد در پاره ای اوقات می توان حکم حبس تعزیری را با مجازات های جایگزین تعویض نمود. به عنوان مثال ماده ی ۶۴ قانون مجازات اسلامی به این نکته اشاره دارد که اگر فردی برای جرم عمدی که مرتکب آن شده است در دادگاه به حبس تعزیری یک ساله یا کمتر از آن محکوم شود، دادگاه می تواند به جای زندان مجازات های دیگری را برای او تعیین نموده و به عنوان مجازات جایگزین معرفی نماید.

مجازات های جایگزین معمولا شامل جزای نقدی یا انجام خدمات عمومی رایگان می شوند. البته باید به این نکته توجه داشت که مجازات های جایگزین تنها برای حبس تعزیری تعریف شده اند و سایر تعزیرات را در بر نمی گیرند. در واقع تعزیرات تنها نوع خاصی از مجازات هستند که برای برخی جرایم مشخص در نظر گرفته می شوند. این در حالی است که در قانون مجازت اسلامی جرم های دیگری هم تعریف شده اند و مجازات در نظر گرفته شده بر آنها متفاوت با تعزیراتی نظیر حبس است. حال که سخن به این جا رسید بد نیست به عنوان حسن ختام این مطلب به سراغ انواع جرایم تعریف شده در قانون مجازات اسلامی برویم و به شکل خلاصه و مختصر با آنها آشنا شویم. در واقع می توان با توضیح این جرایم و مجازات های در نظر گرفته شده برای آنها به این پرسش پاسخ داد که تفاوت مجازات های مربوط به جرایم مختلف با مجازات هایی نظیر حبس تعزیری چیست.

در حالت کلی می توان جرایمی که در قوانین جزایی کشور تعریف شده اند را به چهار دسته تقسیم کرد.

دسته ی نخست این جرایم مواردی هستند که برای مجازات آنها حد در نظر گرفته شده است. از میان این جرایم می توان به مواردی نظیر محاربه، ارتداد، دزدی، زنا و قذف اشاره کرد. در واقع مجازات در نظر گرفته شده برای این جرایم از پیش تعیین شده است و با نام حد شناخته می شود.

سوای مواردی که به آنها اشاره شد، جرایم دیگری هم هستند که برای آنها مجازات هایی در نظر گرفته می شود که از پیش تعیین شده اند. با این حال نوع مجازات تعیین شده برای آنها با حد متفاوت است. این جرایم شامل ضرب و جرح، نقص عضو و قتل می شود. مجازاتی هم که برای آنها در نظر گرفته شده است قصاص است. قصاص را در زبان ساده می توان امری شبیه به مقابله به مثل توصیف کرد. به عنوان مثال از آن جایی که در جرم قتل فرد قاتل جان یک انسان را ستانده است، به عنوان تلافی جان او در قبال جان هدر رفته ستانده می شود. البته بحث در مورد احکام قصاص خود بحث مفصلی است که به علت پرهیز از طولانی شدن این مطلب از پرداختن به آن می پرهیزیم.

علاوه بر جرایمی که حکم قصاص در مورد آنها به اجرا در می آید جرایم مشابه دیگری هم وجود دارد که به جای قصاص مشمول دیه می شوند. دیه معمولا مالی است که فرد مرتکب جرم باید آن را برای جبران خسارت های فیزیکی که به فرد یا افراد دیگر وارد کرده است، به آنها بپردازد. در مواردی نظیر قتل غیر عمد، قتل شبه عمد یا قتلی که در اثر خطای محرز رخ داده باشد، فرد مجرم ناگزیر از پرداخت دیه خواهد بود. علاوه بر آن دیه به جرایمی که مبتنی بر رساندن آسیب فیزیکی و جسمانی به افراد هستند نیز تعلق می گیرد. به عنوان مثل اگر فردی به اندام های فیزیکی فرد دیگر نظیر سر، صورت، لب، پا، بینی، گوش، زبان یا سایر موارد مشابه آسیب برساند یا به حواس پنجگانه ی او صدمه بزند، ناگزیر از پرداخت دیه به فرد مصدوم خواهد بود.

در پایان به جرایمی می رسیم که حکم تعزیر در مورد آنها به اجرا در می آید. از آن جایی که در متن پیش رو به مفهوم تعزیر و موارد مرتبط با آن اشاره شد، از تکرار این نکات می پرهیزیم و مطلب را به پایان می بریم. در مجموع تلاش اصلی در این مطلب بر آن بود تا خوانندگان بتوانند از این موضوع آگاه شوند که حبس تعزیری چیست و این مجازات برای چه جرایمی در نظر گرفته شده است.

همه جرائم در قانون مجازات اسلامی  دارای مجازات مشخصی می باشد، جرائم در دو دسته قرار می گیرند حقوقی یا کیفری . پس بر حسب نوع جرم به یکی از مجازات های دیه، قصاص، حد و یا تعزیر محکوم می شود.تعیین کننده حدود جرم و تعریف آن به دست قاضی و با توجه به قانون می باشد.

در این مطلب یکی از موارد مجازات یعنی تعزیر را برای شما بیان می کنیم.

تعزیر چیست؟

درقانون میزان محازات حد، قصاص، دیه و نوع اجرای حکم و میزان آن مشخص شده است و بصورت شفاف بیان شده است. اما مجازات تعزیری در قانون بیان نشده است و تعریف دقیق و قطعی از آن آورده نشده به طوذری که در قانون مجازات اسلامی تعزیر را اینگونه تعریف کرده است:

ماده 16 قانون مجازات اسلامی:

حبس تعزیری چیست

تعزیر آن عقوبت یا تادیبی ست که میزان و نوع آن در شرع مشخص نشده و حاکم و قاضی آن را تعیین خواهد کرد. تعزیر می‌تواند شامل ضربات شلاق، جزای نقدی و یا حبس باشد. توجه داشته باشید که ضربات شلاقی که در حکم تعزیر به محکوم داده می‌شود، حتما باید از تعداد ضربات حد شرعی کمتر باشد، زیرا در غیر این صورت نیازی به صدور حکم تعزیر نیست و می‌توان به یکباره حد شرعی را اجرا کرد.

به علاوه در اجرای حد شرعی، در صورتی که شخص اجرا کننده ی حد حین وارد آوردن ضربات شلاق موجب آسیب رساندن به بخشی دیگر از اعضای بدن محکوم شود، چیزی به وی نسبت داده نخواهد شد. اما زمانی که ضربات شلاق در تعزیر اجرا می‌شود، هر گونه آسیب رسانی به دیگر قسمت‌های بدن محکوم، می‌توانند موجب ایجاد مسئولیت در مجری حکم باشد و حتی ماجرا به پرداخت دیه از سوی کسی که تازیانه می‌زند نیز کشانده شود.

انواع جرایم تعزیری

جرائم تعزیری در چند دسته تقشیم بندی می شوند:

نقض مقرارات حکومتی

شکستن محرمات شرعی

برهم زدن نظامات اجتماعی

منفعت عام

دیگر مواردی نظیر شکستن مقررات راهنمایی و رانندگی و … به عنوان مثال احتکار، کلاهبرداری، فرار مالیاتی، قاچاق ارز، کم فروشی، گران فروشی و … شامل صدور حکم تعزیر خواهند شد.

نحوه تعیین مجازات تعزیری

مجازات های تعزیری آن دسته از جرایمی می باشد که قانون به اختیار قاضی و حاکم شرع گذاشته است، اما تعیین آن و سطح حکم صادره به عواملی بستگی دارد، از جمله:

موقعیت ذهنی و روانی فرد حین ارتکاب جرم

سطح آثار جرم

انگیزه‌های متهم

شکل ارتکاب جرم

سابقه متهم

شرایط خانوادگی و موقعیت اجتماعی فرد

و عوامل دیگر که قاضی صلاح بداند..

حبس تعزیری

همانطور که در ماده 16 قانون مجازات اسلامی بیان شد، ضربات شلاق تعیین شده در حکم تعزیر، حتما باید کمتر از حد شرعی باشد. در مورد حبس تعزیری هم روال همین گونه است. اگرچه قاضی با در نظر گرفتن جرم اتفاق افتاده، آثار آن و وضعیت متهم، میزان حبس را تعیین خواهد کرد، اما هرگز نمی‌توانیم در مجازات تعزیر حبس ابد در نظر بگیریم. زیرا حبس ابد خود  در گروه مجازات‌های حد شرعی قرار دارد و از آن جایی که تعزیر باید کمتر از حد شرعی باشد، در صدور چنین حکمی ‌نمی‌توان حبس ابد را جای داد.

حبس تعویقی

نوعی از حکم حبس در احکام حبس تعزیری وجود دارد که به آن به حبس تعویقی اطلاق می‌شود. برای درک بهتر این نوع حکم در نظر بگیرید که فردی پس از ارتکاب جرم دو سال حکم حبس تعزیری دریافت کرده است. در این شرایط حبس تعویقی این طور مصداق پیدا می‌کند که قاضی به جای صدور حکم و اجرای آن، محکوم را ملزم به اجرای فعالیت خاصی در مدت زمان معین می‌کند. پس از این دوره اگر محکوم فعالیت حکم داده شده را به صورت کامل و با تعهد به پایان رسانده باشد، به احتمال زیاد حکم حبس وی ملغی خواهد شد. با این حساب محکوم هم با تعویق حکم خود رو به رو می‌شود و هم اینکه می‌تواند به طور کلی موجب حذف آن شود.

حبس تعویقی شامل حبس های زیر دو سال و کمتر از آن  می باشد.

حبس تعلیقی

با استناد به ماده ی ۴۱ قانون مجازات اسلامی، اگر فردی به پانزده سال حبس تعزیری یا کمتر از آن محکوم شود، قاضی این اختیار را دارد که بخشی از این حبس و یا حتی تمام آن را برای مدت زمان از یک سال تا پنج سال مورد تعلیق قرار دهد.

معلق کردن حبس به این معناست که فرد محکوم به جرم به جای رفتن به زندان و اجرای حکم، آزاد خواهد شد. اگر در مدت زمان تعلیق حکم یعنی این یک تا پنج سال فرد خاطی جرم دیگری مرتکب نشود، حکم حبس صادر شده از وی برداشته خواهد شد و در سابقه ی کیفری وی نیز آورده نمی‌شود. اما اگر این فرد در مدت تعلیق حکم حبس مرتکب جرم دیگری شود و مدت زمان حبس تازه ای برای او در دادگاه صادر گردد، وی محکوم به تحمل هر دو حکم حبس خواهد بود و تعلیق برداشته می‌شود.

حبس تعلیقی به جرم های دارای مجازات حبس تعزیری کمتر از یک سال تعلق می گیرد.

در صورت تعیین مجازات حبس کمتر از یک سال طبق ماده ی ۶۱ قانون مجازات اسلامی، قاضی می‌تواند این حکم را به جزای نقدی تبدیل سازد و یا اینکه محکوم به جای تحمل حبس، نوعی از خدمات عمومی ‌را که قاضی تعیین کننده ی آن است، بدون دریافت دستمزد انجام دهد. به اتخاذ این تصمیمات از سوی قاضی به جای تحمل حبس، مجازات‌های جایگزین حبس تعزیری گفته می‌شود و این جایگزینی‌ها در مورد انواع دیگر حبس، قابل اجرا نیستند.

کلیه حقوق این سایت محفوظ و مربوط به سلام نو است

0