به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، آنچه تحت عناوین ارز دیجیتال، بیتکوین، و پول مجازی خوانده می‌شود، نوعی پول است که بهصورت فیزیکی نیست و وجود آن بر بستر دیجیتال بوده و در فضای مجازی تولید، نگه‌داری و مبادله می‌شود. 2 ویژگی مهم بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال که وجه تمایز آن با ارزهای رایج جهانی همچون دلار و یورو است عبارت‌اند از:
1. انتشار غیرمتمرکز و بی‌حدوحصر 2. ناشناس بودن معامله کنندگان.
اما گویا برای این این ارزهای مجازی 2 اشکال شرعی مهم نداشتن مالیت و غرری بودن مطرح است. در همین باره گفت‌وگویی داشته‌ایم با غلامعلی معصومی‌نیا عضو شورای فقهی بورس و رئیس گروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی.
*در قم درباره بیتکوین صاحب‌نظران اتفاق نظر داشته‌اند؛ بیتکوین و رمز ارز متفاوت هستند
تسنیم: حکم شرعی بیتکوین و رمزارز چیست؟ آیا این دو با یکدیگر در حکم و ماهیت شرعی متفاوت هستند؟
حکم شرعی بیت کوین
اول از همه بگویم که در یک جلسه‌ای که با برخی خبرگان و بزرگان اقتصاد اسلامی در قم داشته‌ایم در بحث ابعاد شرعی بیتکوین به‌نوعی به یک اتفاق رأی حداکثری رسیده‌ایم و صحبتهایی که در اینجا بیان می‌کنم رأی غالب نخبگان اقتصاد اسلامی درباره بیتکوین است.
باید بین رمزارز و بیتکوین تفاوت قائل شد. رمزارز در حقیقت پولی است که توسط یک نهاد به‌رسمیت شناخته می‌شود و از بعد شرعی با ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین تفاوت پیدا می‌کند. یک زمانی در دنیا مبادلات تجاری تهاتری و کالا به کالا رایج بود و بعد از آن پول‌کالایی و پول‌فلزی و سپس پول‌کاغذی و در نهایت امروزه پول اعتباری به‌وجود آمده است. امروز پول رایج بین مردم کاملاً الکترونیکی شده یعنی دیگر پشتوانه‌های طلا و… برای پول وجود ندارد. سابقاً برای پول پشتوانه‌های مختلفی مثل طلا در نظر می‌گرفتند ولی الآن پول یک ماهیت اعتباری دارد و یک عدد شده است که تنها پشتوانه‌اش حکومت هست.
*رمزارز اگر یک پشتیبان مشخص و مقبولیت عرفی پیدا کند، حکم پول پیدا می‌کند
تسنیم: چگونه رمز ارز می تواند ماهیت پول رایج را پیدا کند و اعتبار داشته باشد؟
بانک مرکزی که برای بار اول پول منتشر می‌کند به‌نام hot power money و بین مردم پخش می‌کند تا در گردشهای اقتصادی بتوانند از آن استفاده کند و به‌عنوان بدهی بانک مرکزی محسوب می‌شود. می‌خواهم بگویم که به‌طور کلی پول کاملاً اعتباری شده و تنها پشتوانه‌اش حکومت‌ها هستند تا به‌وسیله آن امور مردم را رفع و رجوع کنند، ریال ایران، دلار آمریکا، و یورو اتحادیه اروپا پشتوانه‌اش می‌باشد. اگر یک حکومت و نهاد معتبر به رمزارز اعتبار اعطا کند که بتواند نقش پول را ایفا کند در حقیقت به‌نوعی اعتبار عقلایی و عرفی پیدا کرده است و در اینجا می‌توان آن را پول نامید.
اگر این رمزارز بین مردم مقبولیت عقلایی داشته باشد و یک پشتوانه مشخص نیز همراه آن باشد در اینجا حکم پول را پیدا می‌کند و بعد ابعاد شرعی آن به‌عنوان یک پول مورد بررسی قرار می‌گیرد. الآن ریال محبوبیت عقلایی و عرفی دارد و همه با آن خرید و فروش می‌کنند ولی از سوی دیگر ممکن است یک پول وجود داشته باشد که اعتبار موهومی و تخیلی داشته باشد و اساساً پشتوانه‌ای نداشته باشد مانند بیتکوین.
*بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال بدون پشتوانه مالیت ندارد
تسنیم: اشاره کردید که بیتکوین به‌خلاف رمزارز یک اعتبار موهوم و تخیلی دارد و بدون پشتوانه است، چرا؟
در موضوع بیتکوین به‌علت اینکه مالیت ندارد دیگر حتی نوبت به بررسی حکم شرعی آن نمی‌رسد چراکه مالیت ندارد که قابلیت آن را دارد که در آینده نزدیک یا فرداروزی بی‌اعتبار و سقوط کند و قابلیت اعتماد کردن بلندمدت به آن وجود ندارد. به‌زبان ساده اگر بگویم هر کس از آن استفاده کند ممکن است خود را مورد سرزنش قرار دهد. ولی اگر ما یک رمزارز داشته باشیم که چندین کشور با آن توافق کنند تا بین خودشان به‌عنوان یک پول جدید رایج شود و به آن اعتبار بدهند و خودشان نیز پشتوانه آن باشند در اینجا مالیت در پول صدق کرده است.
تسنیم: اگر بیتکوین مالیت ندارد معاملاتی که در دنیا با آن انجام می‌شود بر چه‌اساس هست؟
الآن در بحث دور زدن تحریمها علاوه بر پیمانهای پولی چندجانبه، این رمزارزها نیز گفته می‌شود قابلیت دور زدن را دارد چرا که می‌تواند جایگزین دلار شود و پرداخت با این رمزارزها انجام شود. بیتکوین از پایه و اساس دچار مشکل است چرا که از منظر عرفی مالیت داشتن آن زیر سؤال است اگر هم‌اکنون مبادلات بیتکوین صورت می‌گیرد براساس یک مالیت توهمی است، یعنی به‌بیان دیگر تعداد معدود بیت‌کوینی که در دنیا معامله می‌شود براساس یک مالیت‌پنداری موهومی است که افراد خطر سقوط و بی‌اعتبار شدن آن را به خود پذیرفته‌اند.
*ریال کم‌ارزش شده است و با بی‌اعتبار شدن متفاوت است
تسنیم: ریال هم کم‌ارزش شده است آیا می‌توان گفت همانند بیتکوین مالیت خود را از دست داده است؟
بعضی‌ها می‌گویند که ریال هم بی‌اعتبار شده است پس مانند بیتکوین ماهیتش را از دست داده است اما در پاسخ باید گفت که کم‌ارزش و بی‌ارزش شدن با بی‌اعتبار شدن ریال تفاوت دارد. ریال اگر هم بی‌ارزش شود چون دولت پشتیبان آن است بالاخره سعی می‌شود تا ارزش آن تا حد ممکن حفظ شود، اما بیتکوین سازندگانش و پشتوانه‌ای که دارد کاملاً هر دو مجهول است حتی از بعضی افراد موثق شنیده شده است که سازندگان آن از سازمان سیا هستند و از سوی دیگر بیتکوین چون پشتوانه محکمی ندارد نوسانات قیمت شدیدی را تجربه می‌کند و هیچ‌کس نیز مسئولیت آن را به‌عهده نمی‌گیرد و این قضیه باعث غرری شدن موضوع معاملات بیتکوین شده است.
*غرر 3 معنا دارد و هر سه بر بیتکوین منطبق است
تسنیم: اشاره کردید یک اشکال وارد دیگر به بیتکوین غرری بودن آن است، بیشتر توضیح دهید.
معاملات غرری از اساس باطل است. غرر سه معنا دارد:
1. اولین آن خدعه و نیرنگ و ایجاد کردن فریب در معامله است الآن کارشناسان می‌گویند برای بیتکوین احتمال سقوط ارزش ناگهانی بسیار محتمل است و یا اینکه این خطر برای آن وجود دارد که عده‌ای بتوانند بیتکوین عظیمی جذب کنند و سپس بتوانند قیمت آن را به‌سرعت دستکاری کنند، اینها یعنی مصداق خدعه و نیرنگ.
2. معنای دوم غرر نیز در معرض هلاک قرار دادن است در این باب اگر بخواهند مثالی زده شود به مثل پرنده‌ای که از قفس رها شده اشاره می‌کنند. پرنده‌ای خارج از قفس موجود است و دستیابی به آن بعید است اما صاحب آن این پرنده را به شخصی می‌فروشد، از منظر شرعی این معامله باطل است. در این معنا هم معاملات بیتکوین مصداق غرری بودن است چرا که ارزش آن هر آن امکان بی‌اعتبار شدن و در معرض هلاک قراردادن خریداران متصور است.
3. معنای سوم غرر نیز جهالت است، برخی فقها می‌گویند جهالت منشأ در خطر قرار دادن است یعنی اینکه معنی اصلی غرر همان معنای اول و دوم می‌شود و حتی معنای اول یعنی خدعه و نیرنگ از همه قویتر است.
تسنیم: اینکه فردی بگوید “پول خودم است و می‌خواهم معامله غرری انجام دهم” صحیح است؟
ضمناً باید بگویم که انجام دادن معاملات غرری باطل است هیچ کدام از طرفین مالک پول و بیتکوین مبادله‌شده نمی‌شوند. این توجیه که گفته شود “پول خودم است و اختیارش را دارم معاملات غرری کنم” این حرف مسموع نیست چرا که شارع مقدس این نوع معاملات را ممنوع کرده است.
بین مراجع هم هیچ کس فتوا به جواز بیتکوین نداده است. دستگاه‌های استخراج‌کننده بیتکوین هم اگر صرفاً برای استخراج بیتکوین کاربرد داشته باشند خرید و فروش آن نیز مصداق اعانه بر اثم می‌شود و اشکال شرعی دارد اما اگر برای غیر استخراج بیتکوین هم کاربرد داشته باشد حکم ابزارهای مشترک را پیدا می‌کند که فقها استفاده از آن را جایز می‌دانند.
گفت‌وگو از محمدعلی قشقایی
انتهای پیام/+
تا زمانی که این ارز پشتوانه دقیق و روشن مثل حمایت بانک مرکزی کشور را نداشته باشد بدون پشتوانه و ارزش است و اگر اقتصاد کشور را بر اساس آنچه کارشناسان اقتصادی می گویند با پولشویی ها و دور زدن حق حاکمیت به خطر بیندازد از نظر شرع بدیهی است که دارای اشکال است. پول ملی توسط بانک مرکزیِ هر کشور یا منطقه منتشر می شود و دارای اعتبار است، اما «بیت کوین» و امثال آن توسط ماینرها (معدن چیان اینترنتی) و بر اساس مکانیسم ریاضی خاص و توافق عمومی تهیه می شود و اعتبار می یابد. مقامات اقتصادی کشور نسبت به این ارز دیجیتال هشدار داده اند. از جهت فقهی بیت کوین یک موضوع است و فقها موضوعات را از کارشناسان هر رشته ای دریافت و حکم (استخراج شده در روایات) را بر موضوع تطبیق و بیان می کنند.
تا زمانی که این ارز پشتوانه دقیق و روشن مثل حمایت بانک مرکزی کشور را نداشته باشد بدون پشتوانه و ارزش است و اگر اقتصاد کشور را بر اساس آنچه کارشناسان اقتصادی می گویند با پولشویی ها و دور زدن حق حاکمیت به خطر بیندازد از نظر شرع بدیهی است که دارای اشکال است.
آنچه که هست دلایل فقها بیش از این است که اینجا توضیح می دهیم برای مثال عناوینی در فقه اقتصاد مطرح است مثل«قاعده غَرر» چنان که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از غرر نهی کرده‌اند. غرر را چه عدم علم به کیفیت و جهالت در معامله چه خطر در زمینه معامله بدانیم، در این معاملات وجود دارد، به اذعان کارشناسان اقتصادی تا کنون کیفیت این معامله به خوبی روشن نیست و احتمال ضرر و نوسانات شدید در این بازار وجود دارد برخی از کارشناسان تعبیر به حباب ارزی دارند. یکی از مصداق های غرر فقهی این است که در این بازا هیچ مسئولیتی قابل پیگیری نیست و اگر برای مردم مشکلی رخ بدهد یا حاکمان این شبکه ارزش این ارز را کاهش بدهند مشخص نیست چه بلایی سر خریداران می آید؟!. شاید بپرسید که همین مسئله نوسانات در ازر کشورها نیز وجود دارد، پاسخ می دهیم ارزهای ملی به این راحتی دچار نوسانات شدید نمی شوند و هیچ گاه پشتوانه خود را از دست نمی دهند چون پشتوانه آن حاکمیت ملی یک کشور وجود دارد و اعتبارات آن کاملا روشن و مشخص و در دست کشور است. ما در سال های قبل شاهد بودیم که چطور گلد کوئست پول کشور را به تاراج برد و هیچ کسی پاسخگوی مردم نتوانست باشد!.
«ناتالیا کسپراسکای که یکی از مؤسسان کسپراسکای و مدیر اجرایی ارشد گروه شرکت ها و متخصصان سیستم های امنیت سایبری اینفوواچ است، در سخنرانی خود در دانشگاه ایتمو در سنت‌پترزبورگ فاش کرد که بیتکوین برای تأمین مالی پروژه های جاسوسی آمریکا و انگلیس در سراسر جهان طراحی شده است. وی این ارز دیجیتال را «دلار۲» نامید».
بیت کوین بازاری با قواعد شناخته شده به مانند آنچه در سهام یا حتی بازار ارز وجود دارد نیست؛ در واقع بیشتر شبیه معامله گری در یک بازار سهام غیرشفاف با دستهای پشت پرده و بازیگران اصلی مخفی و معاملات غیرقابل پیگیری است که پولشویی، فرار مالیاتی، جذابیت برای بازارهای مواد مخدر و قاچاق و … را با خود دارد مخصوصا منجر به دور زدن حاکمیت ملی شده و قدرت اقتصادی سیاسی کشور از حاکمیت سلب شده و در اختیار حاکمان کمپانیهای فراملیِ قرار خواهد گرفت که اگر ساز و کار آن به دست کشور نباشد همانگونه که کارشناسان گفته اند یک خطر ملی را به دنبال خواهد داشت و قرآن کریم می فرماید: «وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا.»احزاب ۱۴۱. در هر حال اگر روزی پول الکترونیکی با ساز و کاری ابداع شود که این احتمال غرر، خطر و مجهول بودن را نداشته باشد و با حمایت بانک مرکزی و پشتوانه ملی باشد چون «موضوع» آن تغییر کرده حکم هم روی همین موضوع جدید می رود و فقها بحث دیگری خواهند داشت. اما تا کنون شاهدیم کارشناسان بانک مرکزی نسبت به بیت کوین هشدار داده اند.
حکم شرعی بیت کوین
براساس بخشنامه‌ای که بانک مرکزی ابلاغ کرده است خرید و فروش و به کارگیری ابزار بیت کوین(Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.
در ادامه نظرات مراجع عظام تقلید را می توانید بخوانید: (از سایت هدنا)
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ:
از مقام معظم رهبری پاسخی در این زمینه به دست ما نرسیده است. (تذکر مهم: با توجه به اینکه مقام معظم رهبری در این زمینه فتوا نداده اند، این به این معنا نیست که استفاده از این پول اشکال ندارد، بلکه مقلدین ایشان باید با رعایت الاعلم فالاعلم به مرجع دیگر در این مسئله رجوع کنند. لازم به ذکر است مطابق نظر معظم له رعایت قوانین رسمی کشور در این زمینه لازم الاجراست.
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: با توجه به ابهامات زیادی که بیت کوین دارد معامله آن اشکال دارد.
حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: ورود در این معاملات اشکال دارد.
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: با توجه به ابهامات فراوانی که این نوع معامله دارد، استفاده از این پول جایز نیست.
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: خرید و فروش آن باطل است.
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: حرام و اکل مال به باطل است. والله العالم
معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چه حکمی دارد؟
پاسخ: چنانچه استفاده از این‌گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد.
لازم به ذکر است از نظر بانک مرکزی کشور تاکنون بیت کوین و سایر ارزهای رمزینه و اینترنتی از سوی بانک مرکزی به عنوان ارز رسمی معرفی نشده اند و این بانک هیچ گونه فعالیت و مشارکتی در خرید و فروش این ارزها ندارد.
آنچه تحت عناوین ارز دیجیتال، بیتکوین، و پول مجازی خوانده می‌شود، نوعی پول است که فیزیکی نبوده و وجود آن بر بستر دیجیتال است و در فضای مجازی تولید، نگه‌داری و مبادله می‌شود. در این مطلب، معایب و چالش…
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی: کارشناسان برای مشکلات اقتصادی کشور راهکارهای مشترکی دارند؛ بنابراین مشکل، نداشتن یا ندانستن راهکار نیست، بلکه نیازمند همت، شجاعت و اه…
اقتصاد این روزها یکی از حیاتی ترین موضوعات کشور و زندگی تک تک مردم است؛ اما در عصری که رسانه ها، روایت های مختلفی را عرضه می کنند، رسانه چگونه روی معادلات اقتصادی تاثیر می گذارد؟
علم، امروزه، علاوه بر آنکه نقشی نرم افزاری در سازمان ها، سیستم ها و کلیت نظام حکمرانی کشور دارد، دو کارکرد مهم دیگر را نیز به دوش می کشد؛ نخست آنکه علم در هر حاکمیتی نقش ساختارسازی دارد و پشتوانه ای ا…
قرآن کریم زندگی تنگ و سخت را معلول روی گردانی از خدا می داند؛ بنابراین اگر انسانی هستی خود را از خدا و بازگشت خود را هم به او بداند، آن وقت زندگی دنیا را محل آزمایش و ابتلا خواهد شمرد؛ چرا که می داند …
علوم انسانیِ اسلامی به یک جریان قوی و پرخروش تبدیل شده و قابل متوقف سازی نیست. در حال حاضر چند هزار استاد و پژوهشگر از سراسر کشور در اشکال گوناگون و آزادانه و البته با برداشت های متنوع از علوم انسانی …
«احمد بیرشک»، ۴ بهمن سال ۱۲۸۵ شمسی به دنیا آمد و آنقدر زندگی کرد و به ایران خدمت کرد تا بشود «پیرمرد جالبی» که به خاطر ۲ کلمه حرفی که زده بود، رهبر انقلاب سفارش کند از طرف ایشان از وی تشکر کنند!
در طول جنگ تحمیلی، تمام قدرت های جهان علیه ایران اسلامی متحد شدند و از هر ابزاری برای محدودیت ایران استفاده می کردند. یکی از این ابزارها استفاده از تبلیغات رسانه ای بود که از تل آویو تا لندن و دیگر کش…
شهید مصطفی فهیمی در نخستین روزهای فروردین ماه سال ۱۳۴۱ در شهر قم متولد شد. شهید فهیمی، به عنوان یکی از شهدای گرانقدر عملیات کربلای پنج، در این عملیات بسیار دشوار آنچنان می درخشد، که از او با نام مغز م…
. به عقیده کیهان شناسان، احتمال وجود حیات در دیگر سیارات محدوده منظومه شمسی بسیار ضعیف است، زیرا عطارد و زهره بسیار سوزان و خفه کننده، مریخ سرد و مشتری و زحل در «آمونیک» و «متان&raqu…
هر چند شناخت کنه و حقیقت ذات خدای تبارک و تعالی برای انسان غیر ممکن است ولی از راههای بسیار زیادی می توان یقین به وجود خداوند تبارک و تعالی پیدا نمود.
پس – ساده ترین راه اثبات وجود خداوند، استفاده از …
1- توجّه امام مهدی(علیه السلام) به شیعیان خویش
«. . . . إِنَّا غَیرُ مُهْمِلِینَ لِمُرَاعَاتِکمْ وَ لاَ نَاسِینَ لِذِکرِکمْ وَ لَوْ لاَ ذَلِک لَنَزَلَ بِکمُ اَللَّأْوَاءُ وَ اِصْطَلَمَکمُ اَل…
در اینجا سوالات فقهی و شرعی مطرح است كه كاربران و مقلدان نیازمند پاسخ شرعی هستند تا بتوانند تكلیف خود را درباره این موضوع مهم اقتصادی بدانند و به آن عمل كنند. استخراج و خرید و فروش ارز دیجیتال یا همان بیت كوین چه حكمی دارد؟ آیا از نطر فقهی تولید آنها شرعی است؟ آیا معامله و خرید و فروش و سود حاصله از ارز دیجیتال جایز و حلال است؟ در اینجا پاسخ برخی از مراجع عظام تقلید را بیان می كنیم. البته عمده جواب های ارائه شده از سایت اسلام كوئست استخراج شده است. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه ای، سیستانی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، مكارم شیرازی و نوری همدانی (مد ظلهم العالی) به شرح ذیل است:
سوال: حكم معاملات بیت كوین (ارز دیجیتال) چیست؟
جواب: حكم تولید و خرید و فروش ارز دیجیتال، تابع قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران است.
سوال: خرید و فروش بیت كوین چه حكمی دارد؟
با توجه به ابهامات زیادی كه بیت كوین دارد از جمله اینكه: منشاء استخراج این ارز روشن نیست و نیز غالبا اعتبار آن از سوی دولت ها پذیرفته نشده است و همچنین منشاء سوء استفاده های زیادی شده است، بنابراین معامله آن جایز نیست.
حکم شرعی بیت کوین
جواب: با توجه به ابهامات زیادی كه بیت كوین دارد معامله آن اشكال دارد.
سوال: حكم معاملات بیت كوین (ارز دیجیتال) چیست؟
جواب: حرام و اكل مال به باطل است. والله العالم.
سوال: حكم معاملات بیت كوین (ارز دیجیتال) چیست؟
جواب: ورود در این معاملات اشكال دارد.
سوال: حكم معاملات بیت كوین (ارز دیجیتال) چیست؟
جواب: خرید و فروش آن باطل است.
سوال: معاملات بیت كوین (ارز دیجیتال) چه حكمی دارد؟
جواب: چنانچه استفاده از این گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشكال دارد.
نظرات فقهی و شرعی آیات عظام و مراجع سیستانی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، مكارم شیرازی و نوری همدانی (مد ظلهم العالی) برگرفته از سایت اسلام كوئست و نظر حضرت آیت الله خامنه ای، از سایت لیدر گرفته شده است.
صفحه نخست – طیبات مؤسسه‌ای که در زمینه فقه معاملات فعالیت می‌کند.
تا زمانی که این ارز پشتوانه دقیق و روشن مثل حمایت بانک مرکزی کشور را نداشته باشد بدون پشتوانه و ارزش است و اگر اقتصاد کشور را بر اساس آنچه کارشناسان اقتصادی می گویند با پولشویی ها و دور زدن حق حاکمیت به خطر بیندازد از نظر شرع بدیهی است که دارای اشکال است.
پول ملی توسط بانک مرکزیِ هر کشور یا منطقه منتشر می‌شود و دارای اعتبار است، اما «بیت کوین» و امثال آن توسط ماینرها(معدنچیان اینترنتی) و بر اساس مکانیسم ریاضی خاص و توافق عمومی تهیه می‌شود و اعتبار می‌یابد . مقامات اقتصادی کشور نسبت به این ارز دیجیتال هشدار داده اند. از جهت فقهی بیت کوین یک موضوع است و فقها موضوعات را از کارشناسان هر رشته ای دریافت و حکم (استخراج شده در روایات) را بر موضوع تطبیق و بیان می کنند.
تا زمانی که این ارز پشتوانه دقیق و روشن مثل حمایت بانک مرکزی کشور را نداشته باشد بدون پشتوانه و ارزش است و اگر اقتصاد کشور را بر اساس آنچه کارشناسان اقتصادی می گویند با پولشویی ها و دور زدن حق حاکمیت به خطر بیندازد از نظر شرع بدیهی است که دارای اشکال است.
آنچه که هست دلایل فقها بیش از این است که اینجا توضیح می دهیم برای مثال عناوینی در فقه اقتصاد مطرح است مثل«قاعده غَرر» چنان که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) از غرر نهی کرده‌اند. غرر را چه عدم علم به کیفیت و جهالت در معامله چه خطر در زمینه معامله بدانیم، در این معاملات وجود دارد، به اذعان کارشناسان اقتصادی تا کنون کیفیت این معامله به خوبی روشن نیست و احتمال ضرر و نوسانات شدید در این بازار وجود دارد برخی از کارشناسان تعبیر به حباب ارزی دارند. یکی از مصداقهای غرر فقهی این است که در این بازا هیچ مسئولیتی قابل پیگیری نیست و اگر برای مردم مشکلی رخ بدهد یا حاکمان این شبکه ارزش این ارز را کاهش بدهند مشخص نیست چه بلایی سر خریداران می آید؟!.
حکم شرعی بیت کوین
شاید بپرسید که همین مسئله نوسانات در ازر کشورها نیز وجود دارد، پاسخ می دهیم ارزهای ملی به این راحتی دچار نوسانات شدید نمی شوند و هیچگاه پشتوانه خود را از دست نمی دهند چون پشتوانه آن حاکمیت ملی یک کشور وجود دارد و اعتبارات آن کاملا روشن و مشخص و در دست کشور است. ما در سالهای قبل شاهد بودیم که چطور گلد کوئست پول کشور را به تاراج برد و هیچ کسی پاسخگوی مردم نتوانست باشد!.
به گزارش خبرگزاری تسنیم: «ناتالیا کسپراسکای که یکی از مؤسسان کسپراسکای و مدیر اجرایی ارشد گروه شرکت‌ها و متخصصان سیستم‌های امنیت سایبری اینفوواچ است، در سخنرانی خود در دانشگاه ایتمو در سنت‌پترزبورگ فاش کرد که بیتکوین برای تأمین مالی پروژه‌های جاسوسی آمریکا و انگلیس در سراسر جهان طراحی شده است. وی این ارز دیجیتال را «دلار۲» نامید».
بیتکوین بازاری با قواعد شناخته شده به مانند آنچه در سهام یا حتی بازار ارز وجود دارد نیست؛ در واقع بیشتر شبیه معامله‌گری در یک بازار سهام غیرشفاف با دستهای پشت پرده و بازیگران اصلی مخفی و معاملات غیرقابل پیگیری است که پولشویی، فرار مالیاتی، جذابیت برای بازارهای مواد مخدر و قاچاق و … را با خود دارد مخصوصا منجر به دور زدن حاکمیت ملی شده و قدرت اقتصادی سیاسی کشور از حاکمیت سلب شده و در اختیار حاکمان کمپانیهای فراملیِ قرار خواهد گرفت که اگر ساز و کار آن به دست کشور نباشد همانگونه که کارشناسان گفته اند یک خطر ملی را به دنبال خواهد داشت و قرآن کریم می فرماید: «وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا.»احزاب ۱۴۱.
در هر حال اگر روزی پول الکترونیکی با سازوکاری ابداع شود که این احتمال غرر، خطر و مجهول بودن را نداشته باشد و با حمایت بانک مرکزی و پشتوانه ملی باشد چون «موضوع» آن تغییر کرده حکم هم روی همین موضوع جدید می رود و فقها بحث دیگری خواهند داشت. اما تا کنون شاهدیم کارشناسان بانک مرکزی نسبت به بیت کوین هشدار داده اند.
براساس بخشنامه‌ای که بانک مرکزی ابلاغ کرده است خرید و فروش و به کارگیری ابزار بیت کوین(Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.
فتوای حضرت امام خامنه‌ای(مد ظله العالی)
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: از مقام معظم رهبری پاسخی در این زمینه به دست ما نرسیده است.
تذکر مهم: با توجه به اینکه مقام معظم رهبری در این زمینه فتوا نداده اند، این به این معنا نیست که استفاده از این پول اشکال ندارد، بلکه مقلدین ایشان باید با رعایت الاعلم فالاعلم به مرجع دیگر در این مسئله رجوع کنند. لازم به ذکر است مطابق نظر معظم له رعایت قوانین رسمی کشور در این زمینه لازم الاجراست.
فتوای آیت الله شبیری زنجانی(دامت برکاته)
سوال: معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چه حکمی دارد؟
پاسخ: چنانچه استفاده از این‌گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد.
منبع: برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی شبیری زنجانی.
فتوای آیت الله صافی گلپایگانی(دامت برکاته)
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: حرام و اکل مال به باطل است. والله العالم
منبع: استفتاء از دفتر استفتائات آیت الله العظمی صافی گلپایگانی
فتوای آیت الله مکارم شیرازی(دامت برکاته)
سوال:حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ :با توجه به ابهامات زیادی که بیت کوین دارد معامله آن اشکال دارد.
منبع: استفتاء از دفتر استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
فتوای آیت الله نوری همدانی(دامت برکاته)
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: ورود در این معاملات اشکال دارد.
منبع: استفتاء از دفتر استفتائات آیت الله العظمی نوری همدانی.
فتوای آیت الله وحید خراسانی(دامت برکاته)
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: خرید و فروش آن باطل است.
منبع: استفتاء از دفتر استفتائات آیت الله العظمی وحید خراسانی
حکم شرعی بیت کوین
فتوای آیت الله هاشمی شاهرودی(دامت برکاته)
سوال: حکم معاملات بیت کوین (ارز دیجیتال) چیست؟
پاسخ: با توجه به ابهامات فراوانی که این نوع معامله دارد، استفاده از این پول جایز نیست.
منبع: استفتاء از دفتر استفتائات آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی.
شرح کارشناسی
بر اساس استفتائات که از مراجع تقلید عظام درباره حکم شرعی معاملات بیت کوین شده است. به جز مقام معظم رهبری و آیت الله شبیری زنجانی، سایر مراجع تقلید حکم به بطلان آن داده و چنین معاملاتی را جایز نمی‌دانند. مقام معظم رهبری در این باره تا کنون چون فتوایی نداده‌اند، مقلدین ایشان در این زمینه یا باید احتیاط کرده و از چنین معاملاتی احتیاط کنند و یا در این موضوع از مرجع تقلید دیگری تقلید نمایند. اما آیت الله شبیری زنجانی آن را در صورتی جایز نمی‌دانند که موجب مفسده‌ی اقتصادی مانند پولشویی یا فرار مالیاتی و … باشد.
مؤسسه طیبات، با همکاری جمعی از روحانیون دانش آموخته در علوم اقتصادی و کارشناس در زمینه فقه اقتصادی زیر نظر اساتید برجسته و صاحب نظر این رشته، به منظور «فرهنگ سازی اقتصاد اسلامی» و تأمین نیاز علمی بخش‌های مختلف اقتصاد کشور اعم از بانک، بورس، بیمه، بازاریابی شبکه‌ای، بازار و اصناف به آموزش، تحقیق، تبلیغ و ترویج احکام معاملات اسلامی می‌پردازد.
آدرس: شهر مقدس قم – خیابان معلم – حوزه علمیه امام کاظم علیه السلام – ساختمان امام رضا علیه السلام – طبقه سوم – واحد ۳۰۸
کدپستی: ۳۷۱۵۸۴۳۱۱۳
تلفن: ۳۷۱۰۸۱۹۵ – ۰۲۵
سامانه پیامکی: 50002040608095
ایمیل: info@tyb.ir
کلیه حقوق این سایت متعلق به مؤسسه فقه اقتصادی طیبات است.
خوش آمدید، به حساب کاربری خود وارد شوید.
بازنشانی رمز ورودتان.
رمز ورود به ایمیلتان فرستاده شد.
اگر رمزارزی دارای مالیت عرفی و ارزش عقلایی باشد و مشکلی مانند «احتمال عقلایی ضرر قابل توجه» در آن نباشد، از نظر شرعی دارای ارزش و مالیت خواهد بود و در اختیار قرار دادن دانش فنی، سرمایه گذاری و انجام فرآیند ماینینگ برای تولید این نوع رمزارز و نیز خرید و فروش آن جایز است.
به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در پی انتشار فتوای آیت الله «مهدی هادوی تهرانی» در خصوص حکم شرعی یک رمزارز (بیت کوین Bitcoin) محققین، فعالان حوزۀ اقتصاد و عموم مردم به صورت کتبی و شفاهی دربارۀ فتوای منتشر شده و نیز مصادیق حلال رمزارز از دفتر معظم له درخواست توضیح بیشتری کردند. از این رو وی در پاسخ به یکی از این استفتائات به شرح ذیل در این خصوص توضیحاتی را بیان کرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
حکم شرعی رمزارز
سوال: آیا فتوای منتشر شده از آیت الله هادوی تهرانی در خصوص بیت کوین است؟ غیر از بیت کوین رمزارزهای زیادی وجود دارد که هر یک خاصیت های گوناگونی دارند؛ مثلاً ارز Monero به طور کامل طرفین معامله را پنهان می کند، تکلیف این تفاوت ها چیست؟ مسأله استخراج بیت کوین (و یا ارز دیگر) و فروش آن به غیر مسلمانان چه حکمی دارد؟ هر چند بیت کوین شاید در آینده دیگر برای دور زدن تحریم ها مناسب نباشد اما اکنون بنده خریدهای خارجی خود را به راحتی با آن انجام می دهم و پاسخگو هست! آیا باید این روند مثبت را قطع کرده و منتظر رفع تحریم ها باشم؟
حکم شرعی بیت کوین
پاسخ:
باسمه تعالی
1. فتوایی که با عنوان حکم شرعی یک رمزارز (بیت کوین Bitcoin) منتشر شده است، صرفاً به بیت کوین اختصاص دارد و دربارۀ رمزارزهای دیگر به طور خاص، فعلاً اظهار نظری منتشر نشده است.
2. هرگونه اقدامی در راستای استخراج بیت کوین حرام است. بنابراین اگر کسی اقدام به استخراج این نوع رمزارز کند، به لحاظ حکم تکلیفی عملی حرام انجام داده است؛ ولی به لحاظ حکم وضعی، مالک بیت کوین های به دست آمده شده است؛ البته باید در اسرع وقت نسبت به تبدیل آن به ارز یا کالای دیگری اقدام کند و این تبدیل نباید با انتقال بیت کوین به یک مسلمان صورت پذیرد به گونه ای که در نهایت همچنان سیطرۀ بیت کوین بر دارایی های امت اسلامی باقی بماند و نیز نباید به صورت مجانی انتقال پیدا کند تا باعث از دست رفتن معادل ارزی و کالایی بیت کوین از محدودۀ دارایی های امت اسلامی شود. پس باید به یک غیر مسلمان منتقل شود و در ازای آن نیز ارز دیگر یا کالا دریافت شود. و اگر شناخت طرف دیگر معامله ممکن نیست، باید آن را منتقل کند و گیرنده اگر مسلمان است همین وظیفه را دارد تا این که به غیر مسلمان منتقل شود.
3.به طور کلی اگر رمزارزی دارای مالیت عرفی و ارزش عقلایی باشد و مشکلی مانند «احتمال عقلایی ضرر قابل توجه» در آن نباشد، از نظر شرعی دارای ارزش و مالیت خواهد بود و در اختیار قرار دادن دانش فنی، سرمایه گذاری و انجام فرآیند ماینینگ برای تولید این نوع رمزارز و نیز خرید و فروش آن جایز است.
بنابراین اگر رمزارزی مثلاً به دلیل سرعت نقل و انتقال و ارزانی نقل و انتقال، ارزش مبادله ای داشته باشد و افزون بر آن یکی از دو حالت زیر در مورد آن احراز شود، از نظر شرعی دارای ارزش و مالیت خواهد بود و در اختیار قرار دادن دانش فنی، سرمایه گذاری و انجام فرآیند ماینینگ برای تولید این نوع رمزارز و نیز خرید و فروش آن جایز است.
این دو حالت عبارتند از:
الف ـ هیچ شخص یا سازمان یا دولتی، هیچ گونه تسلطی بر سیستم آن رمزارز یا هیچ گونه نظارتی بر نقل و انتقالات آن ندارد .(البته چنین فرضی بسیار دور از واقعیت به نظر می‌رسد.)
ب ـ شخص یا سازمان یا دولتی بر آن نظارت و تسلط داشته باشد، ولی آن شخص یا سازمان یا دولت، شناخته شده و معتبر باشد که با ملاحظۀ اعتبار و حیثیت آن در جامعه و جهان، احتمال ایجاد اختلال در سیستم این رمزارز و یا از بین بردن آن در نظر عقلا منتفی باشد.
در این موارد از جهات یاد شده، رمزارز مزبور با مشکل «احتمال عقلائی ضرر قابل توجه» مواجه نیست و از نظر شرعی دارای ارزش و مالیت خواهد بود و در اختیار قرارد دادن دانش فنی، سرمایه گذاری و انجام فرآیند ماینینگ برای تولید این نوع رمزارز و نیز خرید و فروش آن جایز است.
اما اگر احراز شود یا احتمال عقلایی وجود داشته باشد که شخص یا سازمان یا دولت شناخته شده یا ناشناخته ای بر آن رمز ارز نظارت و تسلط دارد و این احتمال وجود داشته باشد که آن شخص یا سازمان یا دولت،در این سیستم رمزارز اختلال ایجاد کند یا آن را از بین ببرد. رمزارز مزبور با مشکل «احتمال عقلائی ضرر قابل توجه» مواجه است و از نظر شرعی دارای ارزش و مالیت نیست و نیز خرید و فروش آن حرام و باطل است. همچنین به دلیل همان مشکل، در اختیار قرار دادن دانش فنی، سرمایه گذاری و انجام فرآیند ماینینگ برای تولید این نوع رمزارز جایز نیست.( آنچه در فتوای منتشر شده در خصوص بیت کوین آمده است، ناظر به همین فرض است.)
همچنین به اطلاع مؤمنین می رساند پاسخ های معظم له به سؤالات مختلف، از جمله در حوزۀ رمزارزها، در بخش استفتائات سایت http://hadavi.info منتشر می شود.
……………………..پایان پیام/ 167
نظرات *
نام
ایمیل
کپی رایت © ۲۰۱۶ .کلیه حقوق متعلق به «مؤسسه ابناء الرسول (ص) تهران» است
All Content by AhlulBayt (a.s.) News Agency – ABNA is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License
بانک اول – از نظر محققان اسلامی، استخراج بیتکوین جایز نیست؛ دلیل آن چیست؟
به اشتراک بگذارید:
به گزارش بانک اول استخراج‌کنندگان رمزارز سال گذشته را با این امید پشت سر گذاشتند که بالاخره ماینینگ را به عنوان یک صنعت در ایران پایه‌گذاری کنند. آنها در این راه پیشرفت‌هایی هم داشتند و دولت آنها را به رسمیت شناخت. اما در ادامه نرخی برای برق مصرفی آنها اعلام شد که به باور فعالان این حوزه کل صنعت ماینینگ در ایران را به خطر انداخت. یکی از سوالاتی که درخصوص صنعت ماینینگ ایجاد شد، این بود که آیا اساسا با موازین شرعی مطابقت دارد یا خیر. در این راستا مقاله تحلیل فقهی ـ اقتصادی استخراج رمزارزها (مطالعه موردی بیتکوین) در نظام اقتصادی اسلام توسط محسن رضایی صدرآبادی و جواد نوری، تحت راهنمایی دو تن از اساتید منتشر شده است. بسیاری از مطالبی که پیش‌تر در این حوزه منتشر شده درمورد مبادله و خریدوفروش رمزارزها بوده اما این مقاله به ماینینگ (استخراج) رمرزازها اشاره دارد.
حکم شرعی بیت کوین
ماینینگ؛ خوب، بد، زشت / موافقان و مخالفان ماینینگ چه می‌گویند؟
در اواخر سال ۲۰۰۸، با رشد فناوری‌ها و گسترش فضای مجازی، پدیده‌ای تحت عنوان رمزارز «بیتکوین» به جهان معرفی شد و مورد استقبال عمومی قرار گرفت. با گسترش رمزارزها حجم زیادی از فعالیت‌های علاقه‌مندان به ارزهای رمزنگاری‌شده، در کسب سود و درآمد از طریق استخراج معطوف شد. این مسئله در داخل کشور ایران هم گسترش پیدا کرد و حساسیت‌های آن بیشتر شد؛ تا جایی که در سال گذشته با افزایش مصرف برق، محدودیت‌های تعرفه‌ای و نظارتی افزایش پیدا کرد و کمیته‌ای تشکیل شد تا استخراج رمزارزها را قانونی کنند.
این در حالی است که فارغ از مشکلات احتمالی زیست‌محیطی و مصرف بیش از اندازه برق که مورد اذعان فعالان و متخصصان این حوزه است، از منظر یک مسلمان و یک نظام اقتصادی مبتنی بر اسلام، این مسئله حائز اهمیت است که آیا فعالیت استخراج و دریافت پول (ارزش خلق شده) در این رابطه و کسب درآمد از این طریق، از لحاظ شرعی مورد تأیید است؟ یعنی کار انجام شده و کسب درآمد، از این راه از منظر فقه و اقتصاد اسلامی حلال است؟
لازم به ذکر است، تاکنون اکثر تحقیقات فقهی و اسلامی انجام شده در خصوص رمزارزها، به بحث مبادله و خریدوفروش آنها پرداخته و مباحث فقهی استخراج، جز در یک مقاله، آن هم از منظر فقه فردی، مورد بررسی قرار نگرفته است. ازاین‌رو، این تحقیق اولین مقاله علمی است که بهصورت مفصل، به شقوق مختلف استخراج ارزهای رمزنگاری شده با دو رویکرد فقه فردی و فقه حکومتی می‌پردازد.
در این مقاله ابتدا به صورت خلاصه مکانیزم استخراج و پروتکل اجماع اثبات کار تبیین شده است. سپس از منظر فقه فردی، تطبیق این فعالیت بر عقود فقهی جعاله و مشارکت مورد تحلیل قرار گرفته و سپس، از منظر فقه حکومتی آثار این فعالیت بر نظام اقتصادی و حاکمیت پولی کشور بررسی شده و سرانجام حکم فقهی آن تبیین شده است.
از مهم‌ترین نتایج این تحقیق می‌توان گفت که سازوکار استخراج (ماینینگ)، در قالب جعاله در نظام کسب‌وکار اسلامی تعریف می‌شود و برخلاف ادعای برخی از فعالین عقد مشارکت و شراکت جایگاهی ندارد و با توجه به گسترش مصادیق مختلف رمزارزها، باید حکم استخراج هر رمزارزی را به صورت مجزا با اصول و قواعد اسلامی تطبیق داد و نمی‌توان حکم یکسان برای کل ارزهای مجازی صادر کرد.
همچنین از منظر فقه فردی اگر پاداشی که در ازای فعالیت ارزهای رمزنگاری‌شده پرداخت می‌شود، امری اعتباری باشد که در نظام اقتصادی ما به ازا نداشته و اعتباری نامعتبر باشد، جعاله منعقد نمی‌شود.
از منظر فقه حکومتی، پرداختن به فعالیت استخراج (ماینینگ) رمزارزها، که منجر به تقویت حکومت اسلامی در اجرای اصول و قواعد اسلامی شود، جایز بوده و باید مورد حمایت قرار گیرند. در مقابل، استخراج ارزهایی مانند بیتکوین که موجب استیلای نظام سلطه بر حکومت اسلامی شوند، جایز نیست؛ زیرا استخراج بیتکوین، به علت اهداف و سازوکار فنی مانند کمک کردن به یک نظام پولی است که در آن، خلق پول و قدرت حاکمیت پولی از حاکمیت حکومت اسلامی خارج بوده است و در نگاه کلان، ممکن است که منجر به استیلای نظام سلطه بر حکومت اسلامی شود و جایز نیست.
البته در نظر نویسندگان، این حکم بدان‌معنا نیست که مزایای ارزهای رمزنگاری‌شده نادیده گرفته شود و بهصورت دائمی نهی شرعی بر ماهیت استخراج تمام ارزها داشته باشد، بلکه قابلیت انطباق فقه با مسائل مستحدثه ما را راهنمایی می‌کند که به تبع رفع این نواقص، حکم نیز به تناسب آن تغییر خواهد کرد. در نتیجه، باید به دنبال کشف روش‌های مختلفی بود که امکان ارزش‌گذاری بر ماهیت خلق شده از استخراج را دارد و الگوی ایجابی مبتنی بر ابزارها و فناوری پیشرفته موجود امکان‌پذیر است.
برای دریافت متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید./راه رداخت
مهر نوشت: استاد حوزه و دانشگاه گفت: ورود به سامانه بیت کوین برای خرید این رمزارز یا انجام نقل و انتقال آن و همچنین هر گونه اقدامی در راستای استخراج آن از نظر شرعی ممنوع است.
آیت الله مهدی هادوی تهرانی در پاسخ به پرسشی در خصوص فعالیت در حوزۀ بیت کوین، حکم شرعی یک رمز ارز (بیت کوین Bitcoin) را تبیین کرد و گفت: پس از جلسات متعدد کارشناسی در مورد بیت کوین و بررسی آن از دیدگاه‌ها و جهات مختلف این امر آشکار شد که بیت کوین هرچند به لحاظ سهولت نقل و انتقال و ارزانی آن و توهم ناشناخته بودن طرفین معاملات و گمان عدم تسلط کشور یا سازمان یا شخصی خاص بر آن، دارای مالیت و ارزش عقلایی است.
او ادامه داد: به جهت شناخته شدن اطراف معامله و کنترل تمام معاملات و ثبت آنها توسط پروتکل بیت کوین که بر اساس تکنولوژی بلاک چین (Blockchain) صورت می‌گیرد و احتمال قریب به یقین تسلط استکبار جهانی (به احتمال زیاد NSA در آمریکا) بر این پروتکل و در اختیار داشتن اکثریت سکه‌های Bitcion توسط آنها و امکان شناختن تمام معاملات پنهان و روش‌های انتقال پول و دور زدن تحریم‌هایی که از این ابزار در آنها استفاده می‌شود، بیت کوین فاقد ارزش و مالیت شرعی است. و ورود در سامانه آن برای خرید این رمزارز یا انجام نقل و انتقال آن و همچنین هر گونه اقدامی در راستای استخراج آن از نظر شرعی ممنوع است.
این روحانی شیعه در ادامه افزود: اگر کسی به صورت قهری از طریق مثلا ارث مالک بیت کوین شود، باید در اسرع وقت نسبت به تبدیل آن به ارز یا کالای دیگری اقدام کند و این تبدیل نباید با انتقال بیت کوین به یک مسلمان یا خروج این دارایی از محدوده دارایی‌های امت اسلامی صورت پذیرد.
۲۵۸۲۴۳
حکم شرعی بیت کوین
شهر جهانی یزد، شهری تاریخی و کویری بین دشت لوت و دشت کویر است که مارکوپولو جهانگرد معروف آن را بزرگ، زیبا و پر رونق توصیف می‌کند. شهر تاریخی یزد در قدیم؛ به ایساتیس به معنی فرخنده و مقدس معروف بوده است.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت گفت: دولت آمریکا به بهانه اینکه هر صنعتی که در بخش نظامی کاربرد داشته باشد تحریم می کنند صنعت فولاد ایران را تحریم کرده اما آمریکا با تحریم مدیرعامل فولاد مبارکه به دنبال فلج کردن پیشرفت صنعتی ایران است.
تمامی حقوق این سایت برای خبرآنلاین محفوظ است.
نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است.
Copyright © 2018 khabaronline News Agancy, All rights reserved