Merila Zarei (Persian: مریلا زارعی, also Romanized as “Merīlā Zāre’ī”; born April 14, 1974[1]) is an Iranian actress.
A graduate of Azad University of Tehran, during her studies she became interested in acting through Ezatollah Entezami’s acting courses.
Her first movie was Patak by Ali Asghar Shadravan in 1994. She received the Crystal Simorgh for the best actress in a supporting role for The Friday’s Soldiers (2005, Masoud Kimiai), from the 23rd Fajr International Film Festival.[1] She is also the winner of best actress of 32nd Fajr International Film Festival.
Movies:
TV series:
مریلا زارعی
She has a younger sister, Melika Zarei, who is also an actress.
مریلا زارعی (زاده ۲۵ فروردین ۱۳۵۳ در تهران) بازیگر سینما و تلویزیون اهل ایران است.
مریلا زارعی در نطنز به دنیا آمد. وی فارغالتحصیل صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است. وی خواهر بزرگتر ملیکا زارعی است. زارعی برای اولین بار در فیلم سلام سینما ساخته محسن مخملباف (۱۳۷۳) از جمله کسانی بود که در تست بازیگری حضور یافته و چهرهٔ او بر روی پرده سینما نقش بست. بازی در فیلم دو زن یکی از شانسهای بزرگ او بود. وی تا به حال با کارگردانانی همچون ابراهیم حاتمیکیا، اصغر فرهادی و مسعود کیمیایی و احمد مرادپور همکاری داشتهاست.
پس از آن بازی در واکنش پنجم، از دیگر نقشهای وی میتوان به بازی در فیلم سربازهای جمعه ساخته مسعود کیمیایی و شیار ۱۴۳ ساخته نرگس آبیار اشاره نمود که برای بازی در این دو فیلم موفق به دریافت سیمرغ بهترین بازیگر شده است.
زارعی از جمله افراد شرکتکننده در راهپیمایی روز قدس ۱۳۹۳ بود.[۲] اصغر فرهادی و نسرین ستوده کمپینی فیسبوکی در رابطه با بحران غزه ایجاد کردند. فرهادی و ستوده از همه خواستهاند با نوشته «کشتن همنوعان خود را متوقف کنید» عکس گرفته و برای این صفحه فیسبوک ارسال کنند. بیش از ۴۰ هزار از جمله افراد مشهوری مانند هانی ابواسعد کارگردان مشهور فلسطینی و خاویر باردم بازیگر مطرح و برنده اسکار به این کمپین پیوستند. اما زارعی با اشاره به این نکته که این کمپین حالتی دوپهلو و فاقد صراحت دارد، به تنهایی از نحوه مواجهه اصغر فرهادی با وقایع غزه انتقاد کرد.
زارعی تا کنون ۲ بار برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن و ۱ بار برنده سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل از جشنواره فیلم فجر شده است.
وی در این باره در مصاحبه با روزنامه شرق گفت: «من از این حرکت خیلی خوشحالم … مطمئنم که واکنش همکارانم از سر خیرخواهی بوده و خیلی هم زیباست. من از همکارانم در این کمپین درخواست میکنم که به حرکت مثبتشان ادامه بدهند و بهطور مشخص از جنایاتی که در حق مردم بیدفاع غزه شده هم نامی ببرند … نگران واکنشهای جهانی از عملکردمان و از اینکه ممکن است در جشنوارههای جهانی مورد هجمه قرار گیریم، نباشیم.»[۳]
روزنامه کیهان هم در تحلیل این کار نوشت: «نام اصغر فرهادی در بین امضا کنندگان نامه اعتراضی سینماگران به رئیس سازمان ملل دیده نمیشود. اصغر فرهادی به این دلیل حاضر نشده در کمپین خودش هیچ نامی از رژیم صهیونیستی و نسلکشی غزه بیاورد که فکر میکند در صورت اعتراض، جوایز و پولهای جشنوارههای غربی را کسب نخواهد کرد.»[۴]
مریلا زارعی
نکوداشت پرویز پرستویی، ۲۰۱۶
جشنواره مقاومت، ۲۰۱۷
جشنواره فجر، ۲۰۱۸
مریلا زارعی (زاده ۲۵ فروردین ۱۳۵۳ در تهران) بازیگر سینما و تلویزیون اهل ایران است.
مریلا زارعی در نطنز به دنیا آمد. وی فارغالتحصیل صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است. وی خواهر بزرگتر ملیکا زارعی است. زارعی برای اولین بار در فیلم سلام سینما ساخته محسن مخملباف (۱۳۷۳) از جمله کسانی بود که در تست بازیگری حضور یافته و چهرهٔ او بر روی پرده سینما نقش بست. بازی در فیلم دو زن یکی از شانسهای بزرگ او بود. وی تا به حال با کارگردانانی همچون ابراهیم حاتمیکیا، اصغر فرهادی و مسعود کیمیایی و احمد مرادپور همکاری داشتهاست.
پس از آن بازی در واکنش پنجم، از دیگر نقشهای وی میتوان به بازی در فیلم سربازهای جمعه ساخته مسعود کیمیایی و شیار ۱۴۳ ساخته نرگس آبیار اشاره نمود که برای بازی در این دو فیلم موفق به دریافت سیمرغ بهترین بازیگر شده است.
زارعی از جمله افراد شرکتکننده در راهپیمایی روز قدس ۱۳۹۳ بود.[۲] اصغر فرهادی و نسرین ستوده کمپینی فیسبوکی در رابطه با بحران غزه ایجاد کردند. فرهادی و ستوده از همه خواستهاند با نوشته «کشتن همنوعان خود را متوقف کنید» عکس گرفته و برای این صفحه فیسبوک ارسال کنند. بیش از ۴۰ هزار از جمله افراد مشهوری مانند هانی ابواسعد کارگردان مشهور فلسطینی و خاویر باردم بازیگر مطرح و برنده اسکار به این کمپین پیوستند. اما زارعی با اشاره به این نکته که این کمپین حالتی دوپهلو و فاقد صراحت دارد، به تنهایی از نحوه مواجهه اصغر فرهادی با وقایع غزه انتقاد کرد.
زارعی تا کنون ۲ بار برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن و ۱ بار برنده سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل از جشنواره فیلم فجر شده است.
وی در این باره در مصاحبه با روزنامه شرق گفت: «من از این حرکت خیلی خوشحالم … مطمئنم که واکنش همکارانم از سر خیرخواهی بوده و خیلی هم زیباست. من از همکارانم در این کمپین درخواست میکنم که به حرکت مثبتشان ادامه بدهند و بهطور مشخص از جنایاتی که در حق مردم بیدفاع غزه شده هم نامی ببرند … نگران واکنشهای جهانی از عملکردمان و از اینکه ممکن است در جشنوارههای جهانی مورد هجمه قرار گیریم، نباشیم.»[۳]
روزنامه کیهان هم در تحلیل این کار نوشت: «نام اصغر فرهادی در بین امضا کنندگان نامه اعتراضی سینماگران به رئیس سازمان ملل دیده نمیشود. اصغر فرهادی به این دلیل حاضر نشده در کمپین خودش هیچ نامی از رژیم صهیونیستی و نسلکشی غزه بیاورد که فکر میکند در صورت اعتراض، جوایز و پولهای جشنوارههای غربی را کسب نخواهد کرد.»[۴]
مریلا زارعی
نکوداشت پرویز پرستویی، ۲۰۱۶
جشنواره مقاومت، ۲۰۱۷
جشنواره فجر، ۲۰۱۸
مریلا زارعی (زاده ۲۵ فروردین ۱۳۵۳ در تهران) بازیگر سینما و تلویزیون اهل ایران است.
مریلا زارعی در نطنز به دنیا آمد. وی فارغالتحصیل صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است. وی خواهر بزرگتر ملیکا زارعی است. زارعی برای اولین بار در فیلم سلام سینما ساخته محسن مخملباف (۱۳۷۳) از جمله کسانی بود که در تست بازیگری حضور یافته و چهرهٔ او بر روی پرده سینما نقش بست. بازی در فیلم دو زن یکی از شانسهای بزرگ او بود. وی تا به حال با کارگردانانی همچون ابراهیم حاتمیکیا، اصغر فرهادی و مسعود کیمیایی و احمد مرادپور همکاری داشتهاست.
پس از آن بازی در واکنش پنجم، از دیگر نقشهای وی میتوان به بازی در فیلم سربازهای جمعه ساخته مسعود کیمیایی و شیار ۱۴۳ ساخته نرگس آبیار اشاره نمود که برای بازی در این دو فیلم موفق به دریافت سیمرغ بهترین بازیگر شده است.
زارعی از جمله افراد شرکتکننده در راهپیمایی روز قدس ۱۳۹۳ بود.[۲] اصغر فرهادی و نسرین ستوده کمپینی فیسبوکی در رابطه با بحران غزه ایجاد کردند. فرهادی و ستوده از همه خواستهاند با نوشته «کشتن همنوعان خود را متوقف کنید» عکس گرفته و برای این صفحه فیسبوک ارسال کنند. بیش از ۴۰ هزار از جمله افراد مشهوری مانند هانی ابواسعد کارگردان مشهور فلسطینی و خاویر باردم بازیگر مطرح و برنده اسکار به این کمپین پیوستند. اما زارعی با اشاره به این نکته که این کمپین حالتی دوپهلو و فاقد صراحت دارد، به تنهایی از نحوه مواجهه اصغر فرهادی با وقایع غزه انتقاد کرد.
زارعی تا کنون ۲ بار برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن و ۱ بار برنده سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل از جشنواره فیلم فجر شده است.
وی در این باره در مصاحبه با روزنامه شرق گفت: «من از این حرکت خیلی خوشحالم … مطمئنم که واکنش همکارانم از سر خیرخواهی بوده و خیلی هم زیباست. من از همکارانم در این کمپین درخواست میکنم که به حرکت مثبتشان ادامه بدهند و بهطور مشخص از جنایاتی که در حق مردم بیدفاع غزه شده هم نامی ببرند … نگران واکنشهای جهانی از عملکردمان و از اینکه ممکن است در جشنوارههای جهانی مورد هجمه قرار گیریم، نباشیم.»[۳]
روزنامه کیهان هم در تحلیل این کار نوشت: «نام اصغر فرهادی در بین امضا کنندگان نامه اعتراضی سینماگران به رئیس سازمان ملل دیده نمیشود. اصغر فرهادی به این دلیل حاضر نشده در کمپین خودش هیچ نامی از رژیم صهیونیستی و نسلکشی غزه بیاورد که فکر میکند در صورت اعتراض، جوایز و پولهای جشنوارههای غربی را کسب نخواهد کرد.»[۴]
مریلا زارعی
نکوداشت پرویز پرستویی، ۲۰۱۶
جشنواره مقاومت، ۲۰۱۷
جشنواره فجر، ۲۰۱۸
مریلا زارعی (زاده ۲۵ فروردین ۱۳۵۳ در تهران) بازیگر سینما و تلویزیون اهل ایران است.
مریلا زارعی در نطنز به دنیا آمد. وی فارغالتحصیل صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است. وی خواهر بزرگتر ملیکا زارعی است. زارعی برای اولین بار در فیلم سلام سینما ساخته محسن مخملباف (۱۳۷۳) از جمله کسانی بود که در تست بازیگری حضور یافته و چهرهٔ او بر روی پرده سینما نقش بست. بازی در فیلم دو زن یکی از شانسهای بزرگ او بود. وی تا به حال با کارگردانانی همچون ابراهیم حاتمیکیا، اصغر فرهادی و مسعود کیمیایی و احمد مرادپور همکاری داشتهاست.
پس از آن بازی در واکنش پنجم، از دیگر نقشهای وی میتوان به بازی در فیلم سربازهای جمعه ساخته مسعود کیمیایی و شیار ۱۴۳ ساخته نرگس آبیار اشاره نمود که برای بازی در این دو فیلم موفق به دریافت سیمرغ بهترین بازیگر شده است.
زارعی از جمله افراد شرکتکننده در راهپیمایی روز قدس ۱۳۹۳ بود.[۲] اصغر فرهادی و نسرین ستوده کمپینی فیسبوکی در رابطه با بحران غزه ایجاد کردند. فرهادی و ستوده از همه خواستهاند با نوشته «کشتن همنوعان خود را متوقف کنید» عکس گرفته و برای این صفحه فیسبوک ارسال کنند. بیش از ۴۰ هزار از جمله افراد مشهوری مانند هانی ابواسعد کارگردان مشهور فلسطینی و خاویر باردم بازیگر مطرح و برنده اسکار به این کمپین پیوستند. اما زارعی با اشاره به این نکته که این کمپین حالتی دوپهلو و فاقد صراحت دارد، به تنهایی از نحوه مواجهه اصغر فرهادی با وقایع غزه انتقاد کرد.
زارعی تا کنون ۲ بار برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن و ۱ بار برنده سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل از جشنواره فیلم فجر شده است.
وی در این باره در مصاحبه با روزنامه شرق گفت: «من از این حرکت خیلی خوشحالم … مطمئنم که واکنش همکارانم از سر خیرخواهی بوده و خیلی هم زیباست. من از همکارانم در این کمپین درخواست میکنم که به حرکت مثبتشان ادامه بدهند و بهطور مشخص از جنایاتی که در حق مردم بیدفاع غزه شده هم نامی ببرند … نگران واکنشهای جهانی از عملکردمان و از اینکه ممکن است در جشنوارههای جهانی مورد هجمه قرار گیریم، نباشیم.»[۳]
روزنامه کیهان هم در تحلیل این کار نوشت: «نام اصغر فرهادی در بین امضا کنندگان نامه اعتراضی سینماگران به رئیس سازمان ملل دیده نمیشود. اصغر فرهادی به این دلیل حاضر نشده در کمپین خودش هیچ نامی از رژیم صهیونیستی و نسلکشی غزه بیاورد که فکر میکند در صورت اعتراض، جوایز و پولهای جشنوارههای غربی را کسب نخواهد کرد.»[۴]
مریلا زارعی
نکوداشت پرویز پرستویی، ۲۰۱۶
جشنواره مقاومت، ۲۰۱۷
جشنواره فجر، ۲۰۱۸
دانشگاه آزاد اسلامی سامانهای دانشگاهی در ایران است.
این دانشگاه یکی از بزرگترین مراکز آموزشی و پژوهشی در ایران (اولین) و جهان (ششمین) است. دانشگاه آزاد اسلامی در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۱ تأسیس شد و امروزه در بسیاری از شهرهای ایران دارای مراکزی است.[۱]
پیش از انقلاب اسلامی دانشگاهی به نام دانشگاه آزاد ایران وجود داشت که فعالیت خود را در دههٔ ۱۳۵۰ با مدیریت عبدالرحیم احمدی و معاونت شاهرخ مسکوب آغاز کرده بود و در سال ۱۳۵۵ تعدادی از فارغ التحصیلان ممتاز کشور را با بورس تحصیلی به دانشگاههای ممتاز جهان اعزام کرد تا فعالیت خود را با کادری نخبه آغاز کند. پذیرش دانشجو در این دانشگاه در ۱۳۵۷ بهطور محدود آغاز شد و فعالیت آن با درگرفتن انقلاب اسلامی و رویدادهای پس از آن و نهایتاً انقلاب فرهنگی بهکلی متوقف شد.[۲][۳]
برنامهٔ درسی این دانشگاه متفاوت از دانشگاههای دیگر بود. برنامههای این دانشگاه بر پایهٔ آموزش از راه دور قرار داشت. بر این اساس دانشگاه آزاد ایران اقدام به تهیهٔ کتابهای بسیار با طرح و اندازه واحد و نیز فیلمهای آموزشی و نوارهای صوتی نمود.[۴] با وجود تشابه نام، دانشگاه آزاد اسلامی هیچ ارتباطی با این دانشگاه ندارد.
دو سال پس از انقلاب فرهنگی ایران در اردیبهشت ۱۳۶۱ به پیشنهاد هاشمی رفسنجانی و با حمایت روحالله خمینی دانشگاه آزاد اسلامی تأسیس شد. برخی از رجال سیاسی ارشد جمهوری اسلامی از جمله احمد خمینی و هاشمی رفسنجانی عضو هیئت امنای آن بودهاند.[نیازمند منبع]
ابتدا عبدالله جاسبی پیشنهاد خود را با هاشمی رفسنجانی در میان گذاشته و هاشمی در خطبههای نماز جمعه دربارهٔ دانشگاه در شرف تأسیس چنین گفت:.mw-parser-output blockquote.templatequote{margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite{line-height:1em;text-align:right;padding-right:2em;margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite cite{font-size:85%}
یکی از طرق این است که از همین امسال در هر جا که دستمان رسید و شاید کمکم به روستا هم بکشد – البته به شهرهای کوچک به آسانی میرسد – مراکزی درست کنیم به نام دانشگاه آزاد. [نیازمند منبع]
مریلا زارعی
چهار ماه بعد هاشمی رفسنجانی بهعنوان رئیس شورای موقت دانشگاه و طی حکمی با سربرگ مجلس، عبدالله جاسبی را به ریاست موقت دانشگاه منصوب نمود. هیئت مؤسس دانشگاه شامل علی خامنهای (رئیسجمهور وقت)، اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، میرحسین موسوی (نخستوزیر وقت)، احمد خمینی (فرزند و رئیس دفتر خمینی) و عبدالله جاسبی تشکیل جلسه داده و جاسبی را به ریاست دانشگاه منصوب کرد.
اولین واحد دانشگاهی، واحد تهران مرکز با نام پیشین واحد تهران با کد ۱۰۱ بود و بعد از آن واحد تبریز با کد ۱۰۲ بود که دکترکریم زارع آن را تأسیس کرد و در سالهای ۶۱ تا ۶۳ به عنوان نخستین رئیس واحد دانشگاه آزاد اسلامی، ریاست آن را به عهده داشت.[۵] اولین آزمون ورودی دانشگاه در اسفند ۶۱ با شرکت ۳۲ هزار داوطلب در شاهرود، اهواز، تبریز، تهران، رشت، زاهدان، کرمان، مشهد و یزد برگزار شد و حدود ۳ هزار نفر در رشتههای راه و ساختمان، برق، مکانیک، فیزیک، ریاضی، شیمی، صنایع فلزی، نساجی و حسابداری پذیرفته شدند.[۶] هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت امنای این دانشگاه، آن را از افتخارات و تجربههای موفق پس از انقلاب میداند.[۷]
این سامانه دانشگاهی شامل تمامی واحدهای دانشگاهی آن بر پایه رنکینگ بینالمللی URAP با رتبه ۲۲۶[۸] در دنیا و رتبه ۲[۹] در ایران بعد از دانشگاه تهران، از معتبرترین دانشگاهها در ایران محسوب میشود. این نظام رتبهبندی بر اساس میزان تولیدات علمی کار میکند و دانشگاه آزاد اسلامی به صورت یک سامانه دانشگاهی (نه یکایک واحدهای دانشگاهی به صورت جداگانه) در آن شرکت نمودهاست. برند دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.[۱۰]
مطابق اساسنامه دانشگاه، هیئت مؤسس شامل ۷ نفر هستند که به شرح زیر است:
در بدو تأسیس در سال ۱۳۶۱ اعضای هیئت مؤسس دانشگاه اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس)، عبدالله جاسبی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، میرحسین موسوی و احمد خمینی بودند. پس از رحلت احمد خمینی حسن خمینی جانشین وی در هیئت مؤسس شد. در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه تعداد اعضاء هیئت مؤسس را به ۹ نفر افزایش داد. مطابق با این مصوبه، آقایان حسن حبیبی، علیاکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده به اعضای هیئت مؤسس افزوده شدند.[۱۱] که پس از فوت حسن حبیبی و تصویب هیئت مؤسس و شورایعالی انقلاب فرهنگی علیاکبر ناطق نوری جایگزین او شد. در اسفندماه ۱۳۹۳ هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، علیمحمد نوریان را به سمت دبیرکل هیئت مؤسس انتخاب کرد.[۱۲] پس از فوت هاشمی رفسنجانی، علیاکبر ولایتی با حکم رهبر ایران به ریاست هیئت مؤسس دانشگاه انتخاب شد.[۱۳]
در ۲ مرداد ۱۳۹۶ رسانههای ایران از استعفای ناطق نوری از هیئت مؤسس دانشگاه آزاد خبر دادند. بر این اساس ناطق نوری در پاسخ به نامه یک عضو هیئت علمی دانشگاه که نظر وی را دربارهٔ تغییرات پدید آمده در دانشگاه آزاد اسلامی سؤال کرده بود، پاسخ دادهاست: «بنده از عضویت در هیئت مؤسس استعفا دادهام و اصلاً در جریان آنچه در دانشگاه آزاد وی میگذرد نیستم و به هیچ وجه در امور دانشگاه دخالت نداشته و ندارم؛ بنابراین آنچه در مورد اینجانب گفته میشود بشدت تکذیب میشود.»[۱۴]
هیئت امنا که عالیترین مرجع تصمیمگیری در مورد این دانشگاه است تشکیل شده از: سه نفر از اعضای هیئت مؤسس که حتماً یکنفر از آنها باید روحانی باشد (در حال حاضر: علیاکبر ولایتی (رئیس هیئت امنا)، سید حسن خمینی، عبدالله جاسبی)،[۱۵] رئیس دانشگاه (محمد مهدی طهرانچی)، وزیر بهداشت (سعید نمکی) و وزیر علوم (منصور غلامی)، رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها (مصطفی رستمی)، و سه نفر از اعضای هیئت علمی تمام وقت دانشگاهها در مرتبه دانشیاری یا بالاتر که هیچگونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی (محمدمهدی طهرانچی، فریدون عزیزی، فرهاد رهبر)[۱۶][۱۷][۱۸]
مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست عالیه آن صورت میگیرد. ریاست عالیه این دانشگاه، توسط هیئت امناء این دانشگاه منصوب میشود. دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر مؤسسات آموزشی در ایران، زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت میکند. نوع مدرک اعطایی به فارغالتحصیلان این دانشگاه، به صورت مستقل و از طرف دانشگاه آزاد اسلامی اعطا میگردد (با قید محل تحصیل). این دانشگاه عضو اتحادیه دانشگاههای جهان اسلام است. هماکنون عبدالله جاسبی، ریاست این اتحادیه را بر عهده دارد.
۱- عبدالله جاسبی (از تابستان ۱۳۶۱ تا اسفند ۱۳۹۰)۲- فرهاد دانشجو (از اسفند ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۲)۳- حمید میرزاده (از شهریور ۱۳۹۲ تا اردیبهشت ۱۳۹۶)۴- علی محمد نوریان (از اردیبهشت ۱۳۹۶ تا ۲۵ تیر ۱۳۹۶)۵- فرهاد رهبر (از ۲۵ تیر ۱۳۹۶ تا ۲۸ مرداد ۱۳۹۷)۶- محمدمهدی طهرانچی (از ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ تاکنون)
ریاست این دانشگاه از اسفند ۱۳۹۰ پس از کش و قوسهای طولانی از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرهاد دانشجو داده شد. اکبر هاشمی رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد از امضای حکم فرهاد دانشجو امتناع ورزید و بنا به قانون به رئیسجمهور واگذار شد و احمدینژاد –رئیسجمهور وقت– امضای حکم را به وزیر علوم واگذار کرد و وزیر علوم حکم ریاست دانشگاه آزاد را امضاء کرد. فرهاد دانشجو تا ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ رئیس دانشگاه آزاد بود و در این تاریخ با رأی اکثریت اعضای هیئت امنای دانشگاه، حمید میرزاده، جایگزین وی شد.[نیازمند منبع] علیمحمد نوریان طی حکم علیاکبر ولایتی، رئیس هیئت مؤسس و هیئت امناء دانشگاه در اردیبهشت ۱۳۹۶ به عنوان سرپرست موقت دانشگاه آزاد منصوب [۱] و در ۲ مرداد فرهاد رهبر با تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس قطعی دانشگاه آزاد شد. پیش از این، در جلسه هیئت امنای دانشگاه آزاد در ۲۵ تیرماه وی به عنوان سرپرست جدید این دانشگاه انتخاب و به کمیته انتخاب رؤسای دانشگاهها شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی شده بود.[۱۹]
بر طبق آخرین آمار تعداد دانشجویان که مربوط به سال تحصیلی ۹۱–۹۰ میباشد، تعداد دانشجویان به شرح زیر است:[۲۰]
بر طبق آخرین آمار، تعداد اعضای هیئت علمی تا پایان سال تحصیلی ۹۱–۹۰ به شرح زیر است:[۲۰]
لازم است ذکر شود که تا این سال (سال تحصیلی ۹۱–۹۰) تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاههای دولتی ۱۸۲۸۲، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۱۲۶۷۲، پیام نور ۲۸۲۹، مؤسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی ۲۲۳۴، وزارت آموزش و پرورش ۱۳۴ و دانشگاه فنی و حرفهای ۸۰ نفر بودهاست که بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی بزرگترین جامعهٔ متشکل از اعضای هیئت علمی را دارد.[۲۰]
در حال حاضر (مهرماه ۱۳۹۳)، ۱۲ هزار نفر استادیار در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول فعالیت هستند.[۲۱]
تا انتهای تیر ماه ۱۳۹۸ حدود ۶٬۰۰۰٬۰۰۰ تن از این دانشگاه دانشآموخته، حدود ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ دانشجو در آن مشغول تحصیل، حدود ۲۵٬۰۰۰ عضو هیئت علمی تمام وقت و حدود ۴۵٬۰۰۰ استاد مدعو و ۳۵٬۰۰۰ کارمند در آن مشغول کار هستند.
این افراد در ۵۰۵ واحد و مرکز دانشگاهی و در فضایی حدود ۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ متر مربع فضای آموزشی و رفاهی مشغول به تحصیل یا کار هستند. دانشگاه آزاد دارای بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه، ۲۰ میلیون متر مربع فضای آموزشی و ۱۱٬۰۰۰ آزمایشگاه و کارگاه (ساها) و بیش از ۵۰۰ واحد و مرکز آموزشی است.
دانشگاه همچنین دارای ۷۰۰ مدرسه با حدود ۱۰۰٬۰۰۰ دانش آموز است در حال حاضر ۱۰ مجتمع بیمارستانی این دانشگاه در حال فعالیت هستند و ۱۰ مجتمع بیمارستانی دیگر نیز به زودی به این مجموعه اضافه خواهند شد. این دانشگاه عهدهدار ۳۸ درصد بار آموزش عالی در حوزههای مختلف و بیش از ۴۰ درصد بار آموزش پزشکی کشور است. حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۹۳ واحد دانشگاهی، هزار و ۸۰۶ عضو هیئت علمی، ۶۱ هزار دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی، ۵۱ رشته دانشگاهی، هزار و ۵۰۰ تخت بیمارستانی در ۱۰ بیمارستان کشور و ۱۳ مجله علوم پزشکی است.[۲۲][۲۲]
دانشگاههای نخست جهان از دیدگاه شمار دانشجو عبارتند از:[۲۳]
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: وضعیت ۱۰۲ دانشگاه ایرانی در سه حوزه پژوهش، نوآوری و وب سایت در میان بیش از ۵ هزار مؤسسه تحقیقاتی و دانشگاهی دنیا اعلام شد. در این رتبهبندی دانشگاههای مختلفی در دنیا در صدر هر کدام از حوزهها قرار گرفتهاند.[۲۴]
دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین رتبه دوم در کشور و ۳۲۸ در جهان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه هفتم در کشور و ۶۳۸ در جهان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه سوم در کشور و ۴۵۸ در جهان
در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی دارای یک پژوهشکده (مصوب شورای گسترش آموزش عالی: پژوهشکده محیطهای خشک (واحد مشهد)) و ۲۸ مرکز تحقیقاتی میباشد.
برخی از مراکز مهم تحقیقاتی عبارتند از: مرکز تحقیقات مکاترونیک MRL[۲۵] (واحد قزوین)، مرکز تحقیقات مواد پیشرفته AMRC[۲۶] (واحد نجف آباد)، مرکز تحقیقات مهندسی مکانیک و خودرو (واحد قزوین)، مرکز تحقیقات صنعت ساختمان و بتن (واحد قزوین)، مرکز تحقیق و توسعه علوم کامپیوتر CSRDL(واحد قزوین)، مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما، مرکز عالی بینالمللی تحقیقات بین رشتهای (CEIS)، مرکز مطالعات استراتژیک، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی اردبیل، مرکز مطالعات و تحقیقات محیط زیست و انرژی (CEEVS)، مرکز تحقیقات مهندسی پزشکی (RCBME واحد مشهد)، مرکز تحقیقات باستانشناسی (واحد ابهر)، مرکز تحقیقات تهران پزشکی، مرکز تحقیقات شیر و فراوردههای آن (واحد کرج)، مجتمع آزمایشگاهی و مزارع تحقیقاتی (واحد بروجرد)، مرکز تحقیقات کشاورزی (واحد دامغان) مزارع آموزش تحقیقاتی و گلخانهای (واحد جیرفت)، مزارع آموزشی و تحقیقاتی (واحد رودهن).
بودجه پژوهشی دانشگاه از سال ۱۳۷۵ با یک درصد شهریه دریافتی ۳۴ درصد در هر سال برخوردار بوده و به ۳۷۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۴ افزایش یافتهاست. همچنین درصد بودجه هزینه شده در امر پژوهش به کل بودجه اختصاص یافته به پژوهش در سال اول فقط حدود ۱۲ درصد بود، با روندی افزایشی با درصد جذبی حدود ۴۰ درصد در سال ۱۳۸۴ به حدود ۲۳۵ میلیارد ریال افزایش یافتهاست.[۲۷]
طبق آخرین آمار دریافت شده از پایگاه Scopus، در پنج ماه اول سال ۲۰۰۹ دانشگاه آزاد با ۱۰۷۹ مقاله در سطح کشور موفق به کسب رتبه اول در تولید مقالات علمی شدهاست. بهطور کلی توسط این دانشگاه تاکنون ۱۴۵۵ کتاب تألیف، ۳۹۱ کتاب ترجمه، ۳۳۶۷ مقاله در نشریات ISI و ۴۹۸۲ مقاله در نشریات علمی-پژوهشی منتشر شدهاست.[۲۸]
طبق آمار سال ۱۳۸۴ تعداد ۹۷۰ مقاله ISI و ۱۹۲۰ مقاله علمی-پژوهشی و ۲۳۰۰ مقاله نیز در کنفرانسهای خارجی، توسط این دانشگاه منتشر شدهاست. ۳۲۱۲ طرح تحقیقاتی اجرا شده و ۳۰۹۸ طرح تحقیقاتی نیز در حال اجرا بودهاست. تعداد ۳۳۲ عنوان اختراعات و ابداعات دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی نیز به ثبت رسیدهاند که که برخی از آنان موفق به دریافت جوایز بینالمللی گردیدهاند.[۲۷]
طبق آمار بخش علم سنجی پایگاه سیویلیکا، تاکنون ۸۵ هزار و ۱۷۵ عنوان مقاله در کنفرانسها و ژورنالهای داخلی توسط مراکز مختلف دانشگاه آزاد ارائه شدهاست و در بین واحدهای دانشگاه آزاد هم واحد علوم و تحقیقات با سه هزار و ۵۳۸ مقاله، اهواز با سه هزار و ۴۷ مقاله و تبریز با دو هزار و ۴۶۹ مقاله از سایر واحدها پیشی گرفتهاند.[۲۹]
دانشگاه آزاد دارای ۳ مجله ISI و ۷۹ مجله علمی-پژوهشی و علمی ترویجی وزارتین و ۱۶۰ مجله علمی عمومی است.[۳۰]
رتبهبندی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی براساس تعداد مجلات مصوب وزارتین به قرار زیر است:
باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی با ۱۸۰ دفتر و ۵ شعبه در تمام استانهای کشور فعال است.[۲۷] از ابتدای تأسیس باشگاه تاکنون ۵۴هزار نفر جذب شدهاند.[۳۱]
با شروع ریاست دکترکریم زارع فعالیتهای باشگاه افزایش چشمگیری داشت. ابتدا نام این مجموعه از «باشگاه پژوهشگران جوان» به «باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان» تغییر یافت. جهتگیری باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در دوره جدید حیات خود در راستای توجه به پتانسیلهای جهان اسلام و حضور نخبگان در حل مشکلات جامعه قرار گرفت و فعالیتهای آن در این مسیر افزایش یافت.[۳۲]
رونمایی ۱۲ طرح باشگاه پژوهشگران در مجلس شورای اسلامی موجب شد با تصویب نمایندگان مجلس در بودجه سال ۹۲ نام بنیاد ملی نخبگان و نام باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در کنار هم آورده شود و این به معنای برخورداری و بهرهمندی باشگاه پژوهشگران از تمام کمکهایی است که به بنیاد ملی نخبگان ارائه میشود.[۳۳] دکترکریم زارع اعلام نمود که با تصویب نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان به حساب باشگاه واریز شدهاست.[۳۴]
با پیگیریهای ریاست باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، قرارداد مرکز پردیس تحقیقاتی پژوهشگران جوان و نخبگان (شهر دانایی) با همکاری شورای اسلامی شهر و شهرداری رودهن منعقد و مقرر شد برای تأسیس دفتر شهر دانایی قطعه زمینی به مساحت ۳۰۰۰ مترمربع در جنب سایت دانشگاه آزاد اسلامیرودهن و قطعه زمین دیگری به مقدار تقریبی ده هکتار که قابل توسعه است، به باشگاه اهدا شود. همچنین تاکنون بیش از ۵۰۰ میلیون تومان تشویقی نقدی به مقالات اعضای باشگاه پرداخت شدهاست.[۳۵]
تفاهم نامه همکاری علمی – پژوهشی – فناوری بین مرکز منطقهای اطلاعرسانی علوم و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان (دانشگاه آزاد اسلامی ایران) در مورخ دوم اردیبهشت ۹۳ منعقد گردید.[۳۶] علاوه بر آن باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان با سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی، پارک علم و فناوری استان آذربایجان شرقی و مرکز علوم و فناوریهای پیشرفته دانشگاه آزاد اسلامی تفاهمنامه منعقد کردهاست.[۳۵]
هماکنون ۱۳۴۳ انجمن در حال فعالیت هستند که ۱۱۲۸ عدد از آنها به تصویب رسیدهاند و بقیه بررسی و گذراندن مراحل تصویب هستند.[۲۷]
در آغاز دهه ۸۰ هجری، عدهای از دانشجویان رشتههای تحصیلی مهندسی عمران و مهندسی صنایع، اقدام به تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان پیرو خط امام دانشگاه آزاد اسلامی تهران در این دانشگاه نمودند که در کمتر از ۲ سال پس از اخذ موافقت اصولی این تشکل دانشجوئی، فعالیت آن متوقف شد. این تشکل از آن جهت اهمیت دارد که اولین انجمن اسلامی دانشجویان (بمعنی واقعی کلمه) در دانشگاه آزاد اسلامی بود و توانست در مدت کوتاهی بیش از ۲۰۰۰ عضو جذب کند.[۳۷]
انجمن اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب از ۱۳۹۲/۰۹/۰۹تأسیس شد. این انجمن در مدت کوتاهی توانست پایگاههای خود را در تمامی واحدهای تهران جنوب فعال نماید.
در بخش مسابقات داخلی دانشگاه با انجام مسابقات گوناگون ورزشی در ۲۷ رشته فعالیت داشته که ۴۰۰٬۰۰۰ دانشجو دانشجو در آن شرکت داشتهاند. لازم است ذکر شود علیرغم موانع متعددی که بر سر راه حضور تیمهای ورزشی این دانشگاه در مسابقات جهانی وجود داشتهاست، دانشجویان این دانشگاه توانستهاند هر سال در مسابقات جهانی دانشجویان (FISU) مقامهای متعددی کسب نمایند. بیش از ۷۰ درصد تیمهای اعزامی ایران به مسابقات مذکور از این دانشگاه بودهاست و بیشترین سهم را در کسب مدالهای مختلف جهانی برای کشور داشتهاند.
دانشگاه آزاد با در اختیار داشتن ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ مترمربع امکانات ورزشی دارای سرانه فضای ورزشی ۲ مترمربع است. بسیاری از قهرمانان کشور که در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند، توانستهاند ۲۸۸ مدال طلا، ۱۸۷ مدال نقره و ۲۳۶ مدال برنز در مسابقات ورزشی بینالمللی کشور کسب نمایند. دانشگاه آزاد اسلامی در مسابقات بین دانشجویی جهانی (IFISU) -به عنوان تنها نماینده آسیا- شرکت کرد و در میان ۷۰ تیم عنوان نخست را از آن خود کرد.[۲۷]
روزنامه فرهیختگان، خبر گزاریهای آنا و ایسکانیوز ذیل مرکز رسانه و نشر علمی دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت میکنند.[۳۸][۳۸]
دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۳۱ دانشگاه استانی به تعداد استانهای کشور است. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، روسای دانشگاههای استانی که همان مراکز استانها میباشد را با تأیید و معرفی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین میکند. سایر واحدهای درون هر استان با نظر رئیس استان و تأیید رئیس دانشگاه آزاد معین میشوند. واحدهای هر استان زیر نظر دبیرخانه هیئت امنا استان اداره میشوند. همچنین بر اساس سند آمایش آموزش عالی، دانشگاههای چند استان با یکدیگر در یک منطقه آمایشی قرار میگیرند. دانشگاه آزاد به ده منطقه آمایشی به شرح زیر تقسیم میشود:
منطقه یک: استانهای تهران و البرز
منطقه دو: استانهای گیلان، مازندران و گلستان
مریلا زارعی
منطقه سه: استانهای اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان
منطقه چهار: استانهای همدان، مرکزی، قزوین، قم
منطقه پنج: استانهای کردستان، کرمانشاه، لرستان، ایلام
منطقه شش: استانهای یزد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری
منطقه هفت: استانهای بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویراحمد
منطقه هشت: استانهای هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان
منطقه نه: استانهای خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سمنان
منطقه ده: استان خوزستان[۳۹]
دانشگاه آزاد اسلامی جزوه۲۰دانشگاه برتر جهان درحوزه نانو است.
دانشگاه آزاد اسلامی برترین دانشگاه ایران و در رتبه۳۷۱ جهان قراردارد. وبالاتر از دانشگاه تهران وصنعتی شریف قرارگرفت.
دانشگاه آزاداسلامی باکل امتیاز۴۷٫۷ دومین دانشگاه ایران، ودرجهان با رتبه۴۶۰ قرارگرفتهاست.
دانشگاه آزاد اسلامی ۲۰بار در رتبهبندی موضوعی جزو دانشگاههای برتر ایران قرار گرفت.
دانشگاه آزاد اسلامی در رتبهبندی موضوعی (کشاورزی وجنگلداری) رتبه۲۵۱–۳۰۰ را در جهان کسب کردهاست.
براساس رتبهبندی ۲۰۱۸ مؤسسه سایماگو که براساس اطلاعات سایت علمی اسکوپوس رتبهبندی صورت گرفتهاست، رتبهٔ علمی واحد علوم وتحقیقات تهران در ایران ۱۱ ودرجهان۵۴۸ است.[۴۰]
لازم است ذکر شود سایماگو نظامی است که دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی جهان را بر اساس عملکرد پژوهشی در قالب مقالاتی که در نشریات معتبر بینالمللی چاپ میشود (مدارک منتشر شده در نشریات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس) ارزیابی و رتبهبندی میکند.[۴۱]
در سال ۹۴ پایگاه استنادی علوم جهان اسلام رتبهبندی واحدهای دانشگاههای آزاد اسلامی را بر اساس مبانی زیر منتشر کرد:
نتیجه رتبهبندی بر این اساس بود:[۴۲]
درجه جامع در دانشگاه آزاد اسلامی بالاترین رتبهای است که به واحدهای پیشرو از طرف سازمان مرکزی داده میشود. در حال حاضر ۴۶ واحد از حدود ۴۵۰ واحد و مرکز دانشگاه آزاد اسلامی حائز این درجه هستند که عبارتند از:
اردبیل، ارومیه، اهواز، ایلام، بجنورد، بروجرد، بندرعباس، بوشهر، بیرجند، چالوس، خرمآباد، دامغان، رشت، رودهن، زاهدان، زنجان، ساری، ساوه، سمنان، سنندج، شاهرود، شوشتر، شهر قدس، شهرکرد، قم، قائمشهر، قوچان، کرمان، کرمانشاه، گرگان، [نیشابور]، ورامین، همدان، یاسوج، یزد، اراک، تبریز، اصفهان (خوراسگان)، شیراز، قزوین، کرج، مشهد، نجفآباد، تهران پزشکی، تهران شمال، تهران جنوب، تهران مرکزی و علوم و تحقیقات[۴۳]
واحدهای جامع مستقل اختیارات بیشتری دارد و مستقیم با سازمان مرکزی و همینطور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی کار میکند، یعنی این واحدها تابع دانشگاه استان نیستند و ساختار تشکیلاتی دارند که عبارتند از:
نجفآباد و علوم و تحقیقات[۴۴]
در دانشگاه آزاد اسلامی چندین نوع ادغام مطرح شدهاست که برخی اجرایی شده و برخی هنوز در حد ایده میباشد. خلاصهای از وضعیت ادغامها به این صورت است که ابتدا طرح تجمیع یک اجرا شدهاست. در این طرح ۷۵ واحد ادغام شده و تغییر کاربری دادند یا منحل شدند. تعداد واحدهای دانشگاه از ۴۷۲ واحد در مهر ۹۲ بود به ۳۹۷ واحد رسیدهاست. در طرح تجمیع دو تعداد معاونتهای سازمان مرکزی از ۱۵ معاونت به هفت یا هشت معاونت میرسد. کاهش معاونتها و کوچکسازی ساختار در ادامه در واحدها و استانها اجرایی میشود.
در مقطعی دانشگاه آزاد اسلامی با یک بحران مواجه شد، بحران دولت با دانشگاه آزاد اسلامی که نه رشتهای برای دانشگاه آزاد اسلامی تصویب میشد و نه همکاری با آن میشد. در این شرایط مدیریت دانشگاه و هیئت امنای وقت دانشگاه واکنشی را تدارک دید که آن تدبیر تصویب و تأسیس شعب علوم و تحقیقات بود. مانند دانشگاههای دولتی که برای دانشگاههای خود پردیس و شعب ایجاد کرده بودند. دانشگاه آزاد اسلامی نیز امکان استفاده کرد و این منجر به تأسیس ۴۱ شعبه علوم و تحقیقات در سطح کشور شد. در هر مرکز استان یک شعبه علوم و تحقیقات در نظر گرفته شد. البته در برخی استانها دو شعبه تأسیس شد. رشتههایی در این شعبهها ایجاد شد که از سرریز علوم و تحقیقات در آن شهر دانشجو گرفته میشد. برنامه این بود که شعب بتوانند مجوز موافقت اصولی تأسیس بگیرند ولی از این ۴۱ شعبه فقط ۸ شعبه توانستند مجوز دریافت نمایند. آن شعبی که مجوز مستقل داشتند با عنوان واحد و آنهایی که مجوز نداشتند با عنوان پردیس شناخته میشدند. وزارت علوم ضربالعجلی را تعیین کرد که تا مهر ماه ۹۳ هر واحدی که نتواند موافقت اصولی دریافت کند، منحل میشود و همینطور رشتههایی که دانشجو گرفته میشد مقرر شد تا مهر ماه ۹۳به تصویب نهایی وزارت علوم برسند و در غیر این صورت منحل بشوند. بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم طی توافق وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی قرار شد این شعب و واحدهای علوم و تحقیقات با واحدهای مجاور ادغام بشوند و رشتهای حذف نشود و به دانشجویان و رشتههای شعب علوم و تحقیقات به واحدهای مادر دانشگاه آزاد اسلامی هر استان انتقال یابد. ودرسال۱۳۹۷ بااخذ مجوزسازمان مرکزی دانشگاه آزاداسلامی برخی از واحدهای دانشگاهی درمقطع تحصیلات تکمیلی به عنوان پردیس واحد علوم وتحقیقات اقدام به فعالیت نمودند.[۴۵]
طبق آخرین بحثهای صورت گرفته، برای توسعه کیفیت دانشگاه آزاد اسلامی، واحدهایی که از نظر کیفیت دارای استاندارد مطلوب نیستند و فضای آموزشی مناسب را ندارند در واحدهای مادر تجمیع میشوند.[۴۶] تعداد واحدهای زیان ده در شهریور ۹۲، ۲۳۵ واحد بودهاست که این تعداد به ۱۷۱ واحد در اسفند ۹۲ کاهش یافتهاست.[۴۷] به علت زیان ده بودن برخی از واحدها با تصویب هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی، ادغام واحدها و مراکز زیان ده با واحدهای همجوار آغاز شد. اولین ادغام واحدها ادغام واحد بومهن در واحد رودهن و مرکز آبسرد در واحد دماوند در تاریخ ۶ آبان ۱۳۹۳ اتفاق افتاد.[۴۸]
معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در تاریخ ۱۹ آبان ۱۳۹۳ جزییات این طرح را مطرح کرد. با هدف افزایش کیفیت آموزشی و جلوگیری از گسترش بیرویه کمی واحدهای این دانشگاه، طرح تجمیع دانشگاه آزاد اسلامی در کشور اجرا میشود. با اجرای طرح تجمیع، استانها به چهار منطقه شمال، جنوب، غرب و شرق تقسیم میشوند و در هر منطقه یک دانشگاه که دارای امکانات و تجهیزات کافی باشد به عنوان مرکز و دانشگاه جامع منطقهای انتخاب و بقیه دانشگاههای اطراف به عنوان دانشکده آن دانشگاه به فعالیت خواهند پرداخت. در اجرای این طرح از گشایش رشتههای مشابه در دانشکدهها و دانشگاه جامع خودداری میشود و در هر منطقه با توجه به نیاز جامعه در دانشکدهها و دانشگاه جامع، رشته تحصیلی تأسیس و از ایجاد رشتههای مشابه در دانشکدهها و دانشگاه جامع جلوگیری میشود.[۴۹]
به صورت عملیاتی، در روز دوشنبه ۱۱ خرداد ۱۳۹۴، اعلام شد که جلسه هیئت امنای استان ایلام دانشگاه آزاد اسلامی برگزار و موضوع تجمیع واحدها و مراکز آموزشی استان مطرح شد که بر اساس آن با تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام در چارچوب مصوبه ۷۲۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی موافقت گردید در این راستا تمامی واحدها و مراکز آموزشی استان ایلام به عنوان پردیس واحد ایلام کماکان ادامه فعالیت خواهد داد.
همچنین مقرر شد هیئت امنای استانی در مدت یک ماه نسبت به تدوین آییننامه اجرایی و تجمیع مدیریتها و تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام و تعریف پردیسها و عملکرد آنها اقدام نماید.[۵۰]
البته در استان اصفهان به لحاظ تضاد بین دو واحد بزرگ منطقه یعنی واحدهای اصفهان (خوراسگان) و نجفآباد طرح استانی شدن عملاً شکست خورد و واحد نجفآباد به همراه واحد علوم و تحقیقات به عنوان واحد جامع مستقل شناخته شد.
رئیس سازمان سما دانشگاه آزاد با اشاره به طرح تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما گفت: بخشنامه این طرح صادر شده و پس از انجام طرحهای پژوهشی امیدواریم تا بهمنماه(۱۳۹۳) این طرح عملیاتی شود و تمامی واحدهای کاردانی در سازمان سما تجمیع شوند.
بخشنامه تجمیع کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما تدوین شده و دستور آن نیز صادر شدهاست. اما برای عملیاتی کردن این کار طرح پژوهشی را در حال اجرا داریم تا نقاط مثبت و منفی این طرح ارزیابی شود. با اجرایی شدن این طرح، رشته محلهای کاردانی ناپیوسته نیز به فعالیتهای سازمان سما میپیوندند.[۵۱]
حداد عادل در انتقاد از دانشگاه آزاد گفتهاست: «این دانشگاه کیفیت را پابه پای کمیت توسعه ندادهاست و باید اجازه دهیم انتقادها هم از آن بیان شود اما برخورد سیاسی با این دانشگاه را نیز درست نمیدانم. وی افزود: ظرفیت دانشگاههای دولتی در حال حاضر برای تحت پوشش قرار دادن تمام متقاضیان کافی نیست و باید چنین نهادهایی وجود داشته باشد اما این بدان معنا نیست که دانشگاه آزاد نباید مورد نظارت باشد.»[۵۲]
در اساسنامه دانشگاه آزاد محل تأمین هزینههای آن اخذ شهریه از دانشجویان، کمکهای مردم، دولت و نهادهای انقلاب اسلامی ذکر شدهاست. اولین قلم کمک به دانشگاه آزاد نیز مبلغ یک میلیون تومان کمک روحالله خمینی بود.[۵۳] دانشگاه آزاد فعالیت خود را پیش از بازگشایی دانشگاههای دولتی (که در جریان انقلاب فرهنگی تعطیل شده بود) بدون دریافت مجوز از شورای عالی گسترش آموزش عالی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز و مجدداً کمکی به ارزش صد و پنجاه میلیون ریال از دادستانی انقلاب دریافت کرده و در ۲۷ اسفند ۱۳۶۱ خود را به عنوان مؤسسهای غیرتجاری به شماره ۲۴۵۱ در اداره ثبت شرکتها ثبت میکند.
دانشگاه آزاد معتقد است که اقدام در اخذ شهریه بسیار منطقیتر است است چرا که به این شکل برخلاف روش دانشگاههای دولتی که از منابع دولت استفاده میکنند، هزینه تحصیل فقط توسط خود فرد تأمین میشود.
مجموع شهریه دریافتشده از یک میلیون و دویست هزار دانشجوی دانشگاه در سال ۸۴–۸۵ نیز حدود ۷۰۰ میلیارد تومان بوده که در مقایسه با یک میلیارد و سیصد و پنجاه میلیون تومان بودجه نظام آموزش عالی دولتی برای سیصد هزار دانشجو به این معنا است که دانشگاههای دولتی به ازای هر دانشجو هزینهای معادل هفت و نیم برابر شهریه دانشگاه آزاد از صندوق دولت برداشت کردهاند.[۵۴]
علی عزتی نماینده مجلس شورای اسلامی در این ارتباط گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی بدون هیچ گونه حمایت از سوی دولت و تنها از محل پرداخت شهریههای اخذ شده از دانشجویان اداره شده و نه تنها هیج هزینهای را بر دولت تحمیل نکردهاست، بلکه سالیانه از خروج میلیاردها دلار ارز از کشور جلوگیری کردهاست.»[۵۵]
http://rvp.iau.ir/sp/images/download/majale.pdf
تِهْران ( آوا راهنما·اطلاعات) پرجمعیتترین شهر و پایتخت ایران، مرکز استان تهران و شهرستان تهران است. این شهر با ۸٬۶۹۳٬۷۰۶ تن جمعیت، بیست و چهارمین شهر پرجمعیت جهان و پرجمعیتترین شهر باختر آسیا بهشمار میرود. کلانشهر تهران نیز سومین کلانشهر پرجمعیت خاورمیانه است.
از دید ناهمواریهای طبیعی، تهران به دو ناحیهٔ دشتی و کوهپایهایِ البرز تقسیم میشود و گسترهٔ کنونی آن از ارتفاع ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ متری از سطح دریا امتداد یافتهاست. تهران دارای اقلیم نیمهخشک است. در بیشتر سالها، فصل زمستان نیمی از کل بارشهای سالانهٔ تهران را تأمین میکند و تابستان نیز کمبارانترین فصل در تهران است.
تهران شهری با گوناگونی گروههای قومی است اما جمعیت خارجی آن کم است. به عنوان بزرگترین شهر فارسیزبان جهان، اکثریت مردم تهران را پارسیان تشکیل میدهند و بیشتر مردم این شهر رسماً مسلمان و شیعهٔ دوازدهامامی هستند. دیگر جوامع مذهبی در تهران شامل بهائیان، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان میشود. جرائم ارتکابی و مسائلی همانند نقض حقوق کودکان و زنان، از مشکلات این شهر هستند.
پیشینهٔ زندگی در تهران به دوران نوسنگی برمیگردد و کاوشهای باستانشناسی صورتگرفته در تهران، منجر به کشف اسکلتهای ۷۰۰۰ سالهٔ انسان و ابزارهای سنگی شدهاست. در اوایل سدهٔ هفتم، با ویرانی شهر ری و مهاجرت مردم آن به تهران، دانش تجارت، ساختوساز و شهروندی مردم ری به تهران انتقال یافت و باعث پیشرفت آن شد. در دوران صفوی بسیار بر اهمیت تهران افزوده شد اما سرچشمهٔ شکوفایی و پیشرفت این شهر، به پایتختی آن برمیگردد. آقامحمدخان قاجار، بنیانگذار دودمان قاجار که پس از بارها تلاش برای تصرف تهران، بالاخره موفق به انجام این کار شده بود، در نوروز سال ۱۱۶۵، پس از سالها جنگ با خاندان زند و مدعیان پادشاهی، تهران را پایتخت خواند. تبدیل شدن تهران از شهری معمولی به یک پایتخت مدرن، از دوران پهلوی شروع شد. در دوران پهلوی، امور کشوری در پایتخت متمرکز شد و شمار کارکنان دولتی در شهر به سرعت افزایش یافت؛ در این دوران، شهر تهران علاوه بر دو وظیفهٔ سیاسی و تجاری، وظیفهٔ اداری را نیز پذیرفت. با انقلاب ۱۳۵۷ و آغاز جنگ ایران و عراق، برای نزدیک به یک دهه توسعهای در تهران صورت نگرفت و پس از پایان این دوره، توسعهٔ پایتخت ایران ادامه یافت و تهران به کانون پذیرش جمعیت در ایران تبدیل شد.
مریلا زارعی
تهران کانون اقتصادی ایران است و نخستین منطقهٔ صنعتی این کشور محسوب میشود، اما فعالیتهای اقتصادی بینالمللی نقش چندانی در شمار شاغلهای آن ندارد. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، سهم تهران در کل تولید ناخالص داخلی ایران ۲۱ درصد است و با اختصاص نیمی از بخش صنعت کشور به خود، نقش مهمی در اقتصاد ایران دارد. این شهر یکی از مهمترین مراکز گردشگری ایران به حساب میآید و دارای مجموعهای از جاذبههای گردشگری است که شامل کاخها و موزههایش میشود. برج آزادی نماد تهران است و از منشور کوروش بزرگ، برای نخستینبار در این مکان پردهبرداری شد. برج میلاد نیز نماد دیگر تهران و بلندترین برج ایران است. تهران با میزبانی بازیهای آسیایی ۱۹۷۴، نخستین شهر در خاورمیانه بود که میزبان بازیهای آسیایی شد و مجموعهٔ ورزشی آزادی به عنوان یکی از پیشرفتهترینهای آن دوران، همزمان با این بازیها در ۱۰ شهریور ۱۳۵۳ گشایش یافت.
از نظر اداری، تهران به ۲۲ منطقه و ۱۲۲ ناحیهٔ شهری تقسیم شدهاست و شهرهای تجریش و ری را دربر گرفتهاست. ادارهٔ شهر توسط شهرداری تهران انجام میشود. شهردار تهران توسط شورای شهر تهران انتخاب میشود و این شورا بر عملکرد شهرداری نظارت کرده و برای ادارهٔ شهر، قانونگذاری میکند. در سال ۱۳۴۷، نخستین طرح جامع تهران، با افق ۲۵ ساله و با مسئولیت عبدالعزیز فرمانفرمائیان و ویکتور گروئن تهیه شد که تاکنون از مهمترین مبناهای قانونی توسعهٔ شهر تهران بودهاست. به عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، مهمترین نهادهای دولتی و قضایی ایران، همانند وزارتخانهها و مجلس شورای اسلامی که تهران ۳۰ نماینده در آن دارد، در این شهر واقع شدهاست. این شهر دارای دو فرودگاه بینالمللی امام خمینی و مهرآباد است که از پررفتوآمدترین فرودگاهها در ایران هستند.
منشأ نام تهران به صورت قطعی مشخص نیست و دربارهٔ ریشهشناسی آن، چند دیدگاه وجود دارد:
نخستین اشاره به نام تهران در نوشتههای تاریخی، در حدود سال ۴۵۰ توسط خطیب بغدادی و در پی ثبت مرگ حافظ تهرانی در تاریخ بغداد انجام شدهاست.[۹] پس از آن نیز نام تهران به خاطر انار خوبش در فارسنامهٔ ابن بلخی آمدهاست.[۹]
روستایی که پیشدرآمد شهر تهران بودهاست، پیش از اسلام نیز وجود داشت و پس از اسلام نام آن معرب گردیدهاست و از تهران به طهران تبدیل شد. با این وجود، جغرافیدانان معروف آن روزگار نیز به املای تهران اشاره نمودهاند. همزمان با جنبش مشروطه که تغییرات زیادی در ادبیات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، بهمرور املای تهران رواج یافت و پس از تأسیس فرهنگستان ایران و تأکید آن بر املای تهران، املای دیگر (طهران) کاملاً منسوخ شد.[۱۰]
تهران پیشینهای طولانی دارد و باستانشناسان بر این باورند که زندگی در این منطقه به دوران نوسنگی برمیگردد.[۱۱] در سال ۱۳۹۳، اسکلت یک انسان در منطقهٔ مولوی تهران، متعلق به حدود ۷٬۰۰۰ سال پیش پیدا شد؛ در سال ۱۳۹۴ نیز یک اسکلت دیگر به همراه ابزارهای سنگی در نزدیکی همان محل یافت شد.[۱۲][۱۳]
در برخی نوشتههای پارسیگ، ری به عنوان زادگاه زرتشت معرفی شدهاست.[۱۴][۱۵] همچنین در درگیری میان داریوش سوم و اسکندر مقدونی، اسکندر و سپاهیانش برای چند روز در این منطقه توقف داشتند.[۱۶]
در نوشتههای تاریخی از تهران به عنوان منطقهای خوش آب و هوا و پر از باغهای میوه یاد شدهاست.[۱۷] در اوایل قرن هفتم بر اثر حملهٔ چندبارهٔ مغولها به ری و رخدادهایی همانند زلزله، ری که از شهرهای پرآوازهٔ آن دوران بود، ویران گشت، بسیاری از مردمش کشته شدند و گروههایی از آنها نیز به دیگر نقاط پناه بردند؛ تهران یکی از محلهایی بود که پناهگاه مردم ری شد که این در کنار انتقال دانش ساختوساز، تجارت و شهروندی مردم ری به تهران، توانست آغاز فصل تازهای برای پیشرفت تهران باشد.[۱۸]
در دوران صفوی بسیار بر اهمیت تهران افزوده شد. در سال ۹۳۳، شاه تهماسب صفوی فرمان ساخت حصاری با چهار دروازه و ۱۱۴ برج را برای تهران داد. این کار که برای پشتیبانی از پایتخت آن زمان کشور، قزوین صورت گرفت، بر اهمیت تهران افزود؛ پس از این نیز بناهایی شامل حمام، تکیه و مدرسهٔ خانم به دستور مهینبانو، خواهر شاه تهماسب، ساخته شدند. از دیگر رخدادهای مهم آن دوران، ساخت بازاری برای تهران بود که پس از ساخت حصار انجام شد. تعیین بیگلربیگی برای بلوک تهران توسط شاه عباس صفوی نیز بیش از پیش بر اهمیت تهران افزود.[۱۹][۲۰]
پس از سرنگونی صفویان، تهران به دست افغانها افتاد و بار دیگر مرکز رخدادها و توجهات شد. نادرشاه افشار تهران را از افغانها گرفت و پسرش، رضاقلی میرزا را حکمران آن کرد که نشان از اهمیت این شهر در آن زمان داشت؛[۱۹][۲۰] پیشینهٔ محلههایی نظیر چالهمیدان و عودلاجان نیز به این دوران برمیگردد.[۲۰]
تهران که پس از صفویان بارها محل اقامت افراد مهم حکومتی بود، در ۱۱۳۹ بیشتر هم مورد توجه قرار گرفت و کریمخان زند اقداماتی را برای پایتخت شدن تهران انجام داد؛[۲۱] او برای مدت کوتاهی تهران را به عنوان پایتخت برگزید اما در نهایت به دلایل اقلیمی و زیستمحیطی، پایتخت را به شیراز منتقل کرد.[۲۲]
آقامحمدخان، بنیانگذار دودمان قاجار که پس از بارها تلاش برای تصرف تهران، بالاخره موفق به انجام این کار شده بود، در نوروز سال ۱۱۶۵، پس از سالها جنگ با خاندان زند و مدعیان پادشاهی، تهران را پایتخت خواند.[۱۹][یادداشت ۲] در آن زمان جمعیت تهران از بیستهزار تن فراتر نمیرفت و نیمی از تهران باغ و بستان بود.[۱۹]
از دلایلی که آقامحمدخان، تهران را به عنوان پایتخت ایران برگزید، میتوان به موقعیت راهبردی جنگی، خودکفایی تولیدی و اقتصادی تهران آن زمان، نزدیکی به گرگان (مرکز ایل قاجار) و نزدیکی به ری اشاره کرد.[۲۳][۲۴] پایتخت ایران در زمان قاجاریه پیشرفت قابل توجهی داشت. فتحعلیشاه و محمدشاه قاجار اقدامات مهمی در راستای بهبود وضعیت پایتخت انجام دادند؛ با این حال تغییرات بنیادین شهر تهران در دوران ناصری انجام شد؛ این دوران که با اقداماتی همچون تأسیس ادارات، بیمارستان دولتی، دارالفنون، بهبود اساسی راههای اصلی و طرح نقشهٔ جدید شهر همراه بود، باعث شد تهران به بزرگترین شهر ایران با ۲۵۰٬۰۰۰ تن جمعیت تبدیل شود.[۲۵]
تبدیلشدن تهران از شهری معمولی به یک پایتخت مدرن، از دوران پهلوی شروع شد. در دوران پهلوی، امور کشوری در پایتخت متمرکز شد و تعداد کارکنان دولتی در شهر به سرعت افزایش یافت؛ در این دوران، شهر تهران علاوه بر دو وظیفهٔ سیاسی و تجاری، وظیفهٔ اداری را نیز پذیرفت.[۲۵]
در سالهای ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۸، ساخت مؤسسات آموزشی بزرگ همانند دانشگاه تهران و بیمارستانهای امروزی آغاز گردید. ورزشگاه امجدیه، موزهٔ ایران باستان و کتابخانهٔ ملی نیز در همین سالها تأسیس شدند. همچنین در شهر تهران، ساخت سینما، کافه، هتل و رستوران انجام شد و به علت ورود اتومبیل و اتوبوس، خیابانها سنگفرش یا آسفالت شدند و ساختمانهایی جدید با معماری نوین غربی چهرهٔ پایتخت را دگرگون کردند.[۲۶]
گامهای مهم صنعتیشدن تهران نیز در این دوران برداشته شدند. کارخانههای سیمان، بلورسازی، چیتسازی، دخانیات و صنایع نظامی در پیرامون پایتخت ساخته شدند؛ ایستگاه راهآهن نیز در همین دوران گشایش یافت.[۲۶]
دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
نمایی از ورزشگاه امجدیه
ساختمان موزهٔ ملی ایران
مجلس شورای ملی، سال ۱۳۳۴
ساختمان تلگرافخانه در میدان توپخانه در دههٔ ۱۳۳۰
در طول جنگ جهانی دوم، نیروهای شوروی و انگلیس وارد شهر شدند. همچنین از ۶ تا ۹ آذر ۱۳۲۲، کنفرانس تهران با شرکت چرچیل، روزولت و استالین به صورت محرمانه در سفارت شوروی در تهران برگزار شد.[۲۷] رخدادهای مربوط به جنگ جهانی دوم در تهران، باعث توقف موقت و کندی بسیاری از پروژههای توسعهای شد.[۲۸]
نوگرایی، نیازهای تازه، گرد هم آمدن نخبگان اجتماعی و خواست هیئت حاکمه برای ایجاد آرمانشهری که همانند پایتختهای کشورهای پیشرفتهٔ غربی باشد، ذهنیت تحول شهری را در تهران به وجود آورد.[۲۵]
روند توسعهٔ تهران با ایجاد شهرکهای تهرانپارس و نارمک در شرق و تهرانویلا، شهرآرا و گیشا در غرب ادامه یافت. همچنین صنایع تازه و فرودگاهی در غرب و تأسیسات ترابری در جنوب گسترش یافتند. احداث اتوبانهای پارک وی، شاهنشاهی، افسریه، ایوبی و همچنین احداث شهرکهای جدید اکباتان، لویزان، غرب، شوش و دهها کوی مسکونی دیگر در این دوره انجام شد. در این دوره تهران به سرعت به یک کلانشهر بینالمللی تبدیل شد.[۲۹] برنامههای توسعهٔ تهران بسیار گسترده بودند و این شهر یکی از شهرهای موفق آسیایی آن دوران بود.[۲۵]
مطالعات نخستین طرح جامع تهران در سال ۱۳۴۵ آغاز شد و در ۱۳۴۹ به تصویب رسید. در این برهه، تهران حدود ۱۸۰ کیلومتر مربع وسعت داشت و جمعیت آن به ۲٫۷ میلیون نفر میرسید. این طرح، گسترش شهر تهران را به دلیل وجود ارتفاعات در شمال و شرق و نامناسب بودن زمینهای جنوبی، در منطقهٔ غرب تعیین کرد و سطح شهر را به ده منطقه با مراکز مجهز تقسیم و شبکهای از آزادراهها و بزرگراهها را نیز پیشنهاد کرد. ویکتور گروئن و عبدالعزیز فرمانفرمائیان مسئولیت این طرح را برعهده داشتند.[۳۰]
در جریان تدارک جشنهای ۲۵۰۰ سالهٔ شاهنشاهی ایران، طرح نماد تهران به مسابقه گذاشته شد. برندهٔ مسابقه، حسین امانت، در نهایت برج شهیاد (آزادی) را که هماکنون از برجهای معروف جهان است، طراحی کرد.[۳۱] همچنین از منشور کوروش بزرگ، نخستین نوشتار حقوق بشری جهان، برای نخستینبار در برج شهیاد پردهبرداری شد.[۳۲]
تأسیس دانشگاهها و مراکز آموزشی متعدد در این دوران توانست اوضاع آموزشی تهران را بسیار بهتر کند.[۳۳][۳۴] برای دادن وجههٔ ورزشی بهتر به پایتخت نیز، مجموعهٔ ورزشی آریامهر (آزادی) در ۱۰ شهریور ۱۳۵۳ و همزمان با بازیهای آسیایی ۱۹۷۴ تهران افتتاح شد.[۳۵] این مسابقات، به عنوان نخستین رویداد بینالمللی مهم ورزشی در تهران برگزار شد؛ همچنین این برای نخستینبار بود که بازیهای آسیایی در خاورمیانه برگزار میشد و ورزشگاه آریامهر (آزادی) به عنوان یکی از بزرگترین ورزشگاههای جهان، میزبان اصلی این بازیها بود.[۳۵][۳۶]
خیابان فردوسی در اوایل دههٔ ۱۳۴۰
نمایی از بلوار الیزابت (بلوار کشاورز پسین) در دههٔ ۱۳۵۰
بلوار کریمخان زند در دههٔ ۱۳۵۰
نمایی از ساختمان پلاسکو در دههٔ ۱۳۵۰
حسین امانت در میدان آزادی
انقلاب ۱۳۵۷ به همراه درگیری نیروهای نظامی و مردم انقلابی در تهران، پایتخت ایران را محل راهپیماییها در زمان انقلاب و حتی پس از آن کرد.[۳۷][۳۸][۳۹] همچنین هنگام جنگ ایران و عراق، تهران به صورت مکرر تحت حملات هوایی میگ-۲۵ و موشکی اسکاد قرار گرفت که با تلفاتی نیز همراه بود.[۴۰][۴۱] دفاع از تهران در آن دوران برعهدهٔ سامانهٔ ضدهوایی بود.[۴۲]
پایتخت ایران دورانی دارای تنش را در دهههای اخیر گذراند که برای کل کشور پیامدهایی داشتهاست.[۴۳] گروگانگیری در سفارت ایالات متحدهٔ آمریکا (۱۳۵۸)، انفجار در دفتر نخستوزیری جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۰)، حمله به کوی دانشگاه تهران (۱۳۷۸)، تظاهراتهای ۱۷ اسفند ۱۳۵۷، ۲۲ خرداد ۱۳۸۵، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۶ نمونههایی از رخدادهای مهم سیاسی و اجتماعی دهههای گذشته در تهران هستند.
در دوران جمهوری اسلامی، به دلیل جنگ ایران و عراق، برای نزدیک به یک دهه توسعهای در تهران صورت نگرفت. پس از جنگ، توسعهٔ پایتخت با ساخت راهها و فضای سبز ادامه یافت.[۴۴] برج میلاد از مهمترین نمادهای توسعهٔ تهران در دهههای گذشتهاست که با ۴۳۵ متر ارتفاع، به عنوان بلندترین برج ایران، در ۱۶ مهر ۱۳۸۷ با شعار «آسمان نزدیک است» گشایش یافت.[۴۵][۴۶]
مریلا زارعی
بحث انتقال پایتخت نیز در دوران جمهوری اسلامی مطرح شدهاست. تمرکززدایی، حل مشکلات تهران و پیشگیری از مشکلات امنیتی و ناشی از زمینلرزه، از دلایل موافقان این کار هستند. انتقال پایتخت مخالفانی دارد که شامل دولت حسن روحانی نیز میشود؛ اجرایی نبودن، پابرجا بودن مشکلات تهران، هزینهٔ زیاد و وجود نداشتن زیرساخت در دیگر شهرها، از دلایل مخالفان این کار هستند.[۴۷][۴۸]
تهران پس از انقلاب ۱۳۵۷ به کانون پذیرش جمعیت در ایران تبدیل شد.[۴۹][۵۰] این موضوع توانست به شکلگیری کلانشهر تهران کمک کند و تهران را به یکی از بزرگترین کلانشهرهای خاورمیانه تبدیل کرد.[۵۱] افزایش جمعیت با وجود اینکه به شکلگیری کلانشهر تهران کمک کرد، در کنار ناکارآمدی مدیریت شهری بر مشکلات آن نیز افزود؛ آلودگی هوا، آلودگی صوتی و ترافیک از این دسته مشکلات هستند.[۵۲][۵۳][۵۴]
تهران در پهنهای بین دو وادی کوه و کویر و در دامنههای جنوبی البرز گسترده شدهاست و ۷۳۰ کیلومتر مربع مساحت دارد.[۵۵][۵۶] از نظر جغرافیایی نیز در ۵۱ درجه و ۱۷ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۳ دقیقهٔ طول خاوری و ۳۵ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۴۴ دقیقهٔ عرض شمالی قرار دارد.[۵۷] گسترهٔ کنونی تهران از ارتفاع ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ متری از سطح دریا امتداد یافتهاست؛ این ارتفاع از شمال به جنوب کاهش مییابد. برای مثال، ارتفاع در میدان تجریش، در شمال شهر حدود ۱۳۰۰ متر و در میدان راهآهن که ۱۵ کیلومتر پایینتر است، ۱۱۰۰ متر است.[۵۸]
از دید ناهمواریهای طبیعی، تهران به دو ناحیهٔ کوهپایهای و دشتی تقسیم میشود. از کوهپایههای البرز تا جنوب شهر ری، تپههای کوچک و بزرگ پرشماری وجود دارند.[۵۸]
تهران دارای اقلیم نیمهخشک است.[۵۹] شمال شهر به دلیل ارتفاع بیشتر، خنکتر از دیگر مناطق شهر است. همچنین بافت نامتراکم، وجود باغهای کهن، بوستانها، فضای سبز حاشیهٔ بزرگراهها و کم بودن فعالیتهای صنعتی در شمال شهر کمک کردهاند تا هوای مناطق شمالی بهطور متوسط ۲ تا ۳ درجهٔ سانتیگراد خنکتر از مناطق جنوبی شهر باشد.[۵۸]
مسیر اصلی و جهت باد غالب شهر تهران، شمال غرب به جنوب شرق است.[۶۰] دیگر جریانهای هوایی که در محدودهٔ شهر تهران میوزند عبارتاند از:
جریانهای هوایی، اثرگذاری زیادی در آبوهوای تهران دارند. وزش باد غالب از سمت غرب سبب میشود که غرب شهر همواره در معرض هوای تازه قرار گیرد؛ با وجود اینکه این باد دود و آلودگی نواحی صنعتی غرب را به همراه میآورد، وزش شدید آن میتواند هوای آلوده را از شهر تهران بیرون ببرد.[۵۸]
در بیشتر سالها، فصل زمستان نیمی از کل بارشهای سالانهٔ تهران را تأمین میکند. اسفند پربارانترین ماه سال است و حدود یکپنجم از بارش سالانه در آن صورت میگیرد. تابستان نیز کمبارانترین فصل و شهریور خشکترین ماه سال در تهران است. میانگین بارش سالانهٔ شهر در مناطق شمال و جنوب گاهی بسیار تفاوت دارد.[۵۸] در محدودهٔ تهران بین ۲۰۵ تا ۲۱۳ روز هوای صاف تا کمی ابری وجود دارد.[۶۲]
یکی از شدیدترین بارندگیهای تهران در ۱ اردیبهشت ۱۳۴۱ روی داد و این بارش ۱۰ ساعت طول کشید؛ هواشناسی نیز اعلام کرد میزان بارش یک روز تهران معادل شش سال بودهاست.[۶۳]
تهران در برابر بسیاری از رخدادها و خطرات طبیعی از جمله زمینلرزه آسیبپذیر است.[۶۴] بررسیهای زمینشناسی انجام شده بیانگر آن است که شهر تهران روی گسلهای زیادی قرار دارد. با گسترش فضای شهر، ساختوسازهایی نیز در حریم یا روی گسلهای بزرگ و لرزهخیز انجام شدهاست. افزون بر آن، دشت تهران و شهر ری دارای شکستگیهایی است که ممکن است به هنگام لرزش گسلهای بزرگ، دچار لغزش و جابهجایی شوند. با بررسی زمینلرزههای روی داده در گسترهٔ تهران و پیرامون آن، زمینلرزههایی به بزرگی ۷٫۷ درجهٔ ریشتر را میتوان یافت. همچنین بررسیها نشان میدهد که گسلهای مشا در ارتفاعات البرز و گسل گرمسار فعالیت بیشتری داشتهاند.[۵۸]
کارشناسان بر این باورند که با توجه به اینکه از آخرین زمینلرزهٔ بزرگ تهران مدت زیادی میگذرد، خطر رخ دادن زمینلرزهای بزرگ در تهران افزایش مییابد.[۵۸][۶۵] پیشبینی زلزلههایی تا ۸ ریشتر در تهران شدهاست و تمام مناطق، حتی آنهایی که روی گسل نیستند نیز در برابر چنین رخدادهایی آسیبپذیرند. البته احتمال ویرانی تمام شهر با یک زمینلرزه، از سوی کارشناسان رد شدهاست.[۶۵]
وضعیت نامناسب مدیریت بحران شهر تهران و احتمال رفتار نامناسب شهروندان هنگام رخ دادن خطرات طبیعی، باعث نگرانیهایی شدهاست.[۶۶] «قفل شدن شهر» که بر اثر خروج مردم از محلهٔ خود و ایجاد ترافیک هنگام زمینلرزه رخ میدهد نیز میتواند کار امداد و نجات را با مشکل روبرو سازد.[۶۵]
از سیل نیز توسط مقامات شهری تهران به عنوان خطری جدی یاد شدهاست.[۶۷] اختلاف ارتفاع زیاد، ساختوساز در حریم یا بستر رودها و مسیلها، شرایط اقلیمی ویژه، وجود رودخانههایی نظیر رودخانهٔ کرج، مسیلهای پرشمار دیگر و قرارگرفتن شهر در پای کوه از جمله دلایل اصلی تهدید تهران توسط سیلاب است.[۶۸][۶۹]
تهران شهری برنامهریزی شدهاست که توسعهٔ آن مهار و سعی در هدایتش میشود. همچنین ساختوساز در تهران کنترل شده و برای ساختمانهای بلند شرایط و قوانینی تهیه شدهاست.[۷۰]
نخستین طرح جامع تهران، در سال ۱۳۴۷ با افق ۲۵ ساله و با مسئولیت عبدالعزیز فرمانفرمائیان و ویکتور گروئن در پنج جلد تهیه شد. این طرح محدود کردن جمعیت تهران به میزان پنج میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۷۰ و پذیرش الگوی توسعهٔ خطی (شرقی-غربی) را پیشنهاد کرده بود که تاکنون از مهمترین مبناهای قانونی توسعهٔ شهر تهران بودهاست. همچنین تأکید بر رعایت ضوابط حریم گسلهای تهران برای ساختوساز، از دیگر موارد مطرح شده در طرح جامع تهران است که بر این اساس، زمینهای ساخته نشدهای که در محدودهٔ حریم گسل بزرگ شمالی هستند، باید به فضای سبز اختصاص یابند و ساختوساز در این گونه زمینها ممنوع شود؛ مگر ساخت بنا در ارتباط با تأسیسات و تجهیزات شهری که با رعایت اصول فنی مصوب، آزاد اعلام شد.[۷۱]
پس از انقلاب ۱۳۵۷، طرح جامع تهران تنها برای ۸ سال بهطور مستقیم مبنای کنترل و هدایت توسعهٔ پایتخت ایران بود و در دهههای گذشته، تغییرات کالبدی و توسعهٔ کلانشهر تهران بیشتر بر مبنای مجموعهای از ضوابط و بخشنامهها صورت گرفتهاست.[۷۱]
شهر بافت فرسودهای نیز دارد که در برابر زمینلرزه بسیار آسیبپذیر است.[۷۲] تسهیلات و طرحهایی برای نوسازی و بهبود وضعیت بافتهای فرسوده ارائه شدند که در بسیاری از موارد، با عدم استقبال مالکان و سرمایهگذاران روبرو شدهاند.[۷۳][۷۴]
تهران به دلیل پایتخت بودن و تمرکز بنیادهای سیاسی و اقتصادی در آن، نسبت به دیگر شهرهای ایران، زودتر با مظاهر نوگرایی و به تبع آن با معماری نوین آشنا شد. این آشنایی در دوران قاجار و به خصوص دورهٔ ناصرالدینشاه آغاز شد اما در عمل، در دوران پهلوی بود که جنبههای زندگی مدرن از حصار دربار و ارگ سلطنتی خارج شد و چهرهٔ شهر را دگرگون ساخت.[۷۵]
در دوران رضاشاه، معماران و دانشآموختگان مطرح اروپایی نقش مهمی در دگرگونی چهرهٔ شهر داشتند. بعدتر سبک تازهای از معماری ایران باستان وارد تهران شد. این سبک در برخی پروژهها، در کالبد مدرن بود اما در تزئینات و نماسازیها از معماری باستانی ایران الهام گرفته بود؛ این سبک در ساختمانهای اداری و مهم آن زمان تهران استفاده شد.[۷۵]
چند چهرهٔ شاخص ارمنی، تعدادی از مهمترین ساختمانهای دولتی، عمومی و خانههای شخصی را در تهران طراحی کردهاند. وارطان هوانسیان، پل آبکار، گابریل گورکیان و اوژن آفتاندلیانس از جمله این معماران مشهور هستند. برای نمونه ساختمان اصلی بانک سپه و سینما رودکی از وارطان هوانسیان و کاخ دادگستری و کاخ شهربانی از آثار گابریل گورکیان هستند.[۷۵][۷۶]
هماکنون نیز طرح گسترش معماری ایرانی و اسلامی در برنامههای پیش رو، برای هویتدهی به تهران قرار دارد.[۷۰]
تهران شهری با گوناگونی گروههای قومی است اما جمعیت خارجی آن بسیار کم است.[۷۷] تهران هنگام پایتخت شدن جمعیتی کمتر از ۲۰ هزار تن داشت و اکنون به یکی از پرجمعیتترین کلانشهرهای خاورمیانه تبدیل شدهاست.[۵۱][۷۸] بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵، شهر تهران ۸٬۶۹۳٬۷۰۶ تن جمعیت دارد.[۷۹] تهران بیست و چهارمین شهر پرجمعیت جهان و پرجمعیتترین شهر باختر آسیا بهشمار میرود.[۸۰] میزان رشد جمعیت در تهران، سالانه ۱/۷۹ درصد است.[۸۱] میزان باسوادی نیز در تهران بالاست.[۸۱]
شهر تهران جمعیت سالخوردهتری نسبت به ایران و استان تهران را در خود جای دادهاست. پراکندگی گروههای سنی در تهران یکنواخت نیست و مناطق شمالی دارای جمعیتی با میانگین سنی بالاتری هستند. مناطق حاشیهٔ شهر نیز دارای جمعیت جوانتری هستند.[۸۲]
تحولات جمعیتی تهران به عنوان پایتخت، پس از سال ۱۳۰۰ شامل چهار دورهٔ برجسته میشود:[۸۳]
بر اساس آمار سال ۱۳۸۵، استانهایی که بیشترین مهاجر را به تهران فرستادهاند، شامل استان مرکزی با ۲۱/۹ درصد، استان تهران با ۱۵/۷ درصد، استان اصفهان با ۵/۷ درصد و استان آذربایجان شرقی با ۵/۴ درصد از کل مهاجران وارد شده به تهران میشود. فراگیرترین دلایل مهاجرت به تهران نیز پیروی از خانواده، جستجوی کار و تحصیل بودهاست.[۸۵] مقایسهٔ نتایج آمار سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۵ نیز گویای این است که از میزان رشد مهاجرت به مناطق ۲۲ گانهٔ شهر کاسته شدهاست. در میان مناطق تهران، منطقهٔ ۵ بیشترین و منطقهٔ ۱۶ کمترین شمار مهاجران را جای دادهاست.[۸۶]
جمعیت خالص افزودهشده به تهران در دهههای گذشته، بیش از پنج میلیون نفر است، که پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی گستردهای داشتهاست. براساس شش دوره سرشماری انجام شده، جمعیت تهران از سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ حدود پنج برابر شدهاست و این رشد در شهرهای اطراف، بیشتر از شهر تهران بودهاست؛ در کل، رشد شهر تهران طی دهههای اخیر در حال کاهش بوده و بیشتر بر جمعیت پیرامون آن افزوده شدهاست.[۸۳]
اکثریت مردم تهران را پارسیان تشکیل میدهند؛ پس از آنها، به ترتیب، آذریهای ایرانی و مازندرانیها بزرگترین اقلیتهای قومی موجود در تهران هستند. همچنین قومیتهای کرد و گیلک نیز از دیگر اقوام پرجمعیت شهر هستند.[۸۷][۸۸] تهران میزبان جمعیت خارجی کمی است و بیشترین خارجیهای ساکن آن را افغانستانیها و پس از آن، پاکستانیها و عراقیها تشکیل میدهند.[۷۷][۸۹][۹۰]
تهران بزرگترین شهر فارسیزبان جهان است.[۹۱] ۹۸ درصد تهرانیها زبان فارسی را میفهمند و ۱۰ درصد از آنها توان گفتگو به حداقل یکی از زبانهای رایج جهان را دارند.[۹۲] لهجهٔ تهرانی، در گذشته گویش خاص مردم تهران بود که در طول زمان کمرنگ شد و تغییراتی یافت.[۹۳] لهجهٔ تهرانی تنها دارای واژگان متفاوت نبود و در برخی موارد، دارای قواعد، رسم و ساختار ادبی بودهاست.[۹۴] در هر بخش از تهران، این لهجه از شهرهای مجاور اثر گرفت و مناطق شمالی مانند ونک و شمیران و تجریش، گویش مازندرانی، مناطق جنوبی تهران که با شهر ری مجاور بوده گویش راجی (رازی) داشته و مناطق غرب تهران به سمت کرج نیز متأثر از تاتی بود.[۹۵]
بر اساس اصل دوازدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دین رسمی کشور، اسلام با مذهب شیعهٔ دوازدهامامی است؛ وضعیت دین مردم تهران نیز مجموعاً همانند شرایط کلی دین در ایران است و بیشتر مردم این شهر، رسماً مسلمان و شیعهٔ دوازدهامامی هستند.[۹۷][۹۸] دیگر جوامع مذهبی در تهران شامل بهائیان، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان میشود.[۹۹][۱۰۰]
افراد زرتشتی، مسیحی و یهودی تنها اقلیتهای دینی تهران و ایران هستند که در حد قانون در انجام آیین دینی خود آزادند.[۱۰۱] همچنین برخی اقلیتهای دینی، همانند زرتشتیان، دارای انجمن و مدارس اختصاصی خود در تهران هستند.[۱۰۲] مراکز مذهبی ساخته شده در شهر نیز شامل مسجد، کلیسا، کنیسه و نیایشگاههای زرتشتی میشود.[۱۰۳]
حسین رحیمی، رئیس پلیس تهران، در سال ۱۳۹۷ اعلام کرد که بیشتر آمار جرم در تهران، به ترتیب، مربوط به دزدی، مواد مخدر و درگیریهای خیابانی بودهاست.[۱۰۴] بیشتر دزدیهای ثبت شده در ایران، متعلق به تهران هستند.[۱۰۵][۱۰۶] از معتادان متجاهر نیز به عنوان یکی از مشکلات مردم و شهر تهران یاد میشود؛ به گزارش خبرگزاری تسنیم، این افراد عامل برخی دزدیها و خردهفروشی مواد مخدر در سطح شهر هستند.[۱۰۷] خشونت و درگیریهای خیابانی در پایتخت ایران، باعث نگرانی کارشناسان شدهاست که برخی دلایل آن را نابرابری اجتماعی، مشکلات اقتصادی، مشکلات شهری تهران و عدم اطمینان به آینده میدانند.[۱۰۸][۱۰۹]
مشکلات اجتماعی تهران و فقر باعث شدهاست که حقوق کودکان این شهر نادیده گرفته شود. مشکلات کودکان تهران شامل اجبار به ازدواج، اعتیاد پدر و مادر، بدسرپرستی، فرار از خانه، بیشناسنامگی، کار، سوءتغذیه و خشونتهای جسمی، روحی و جنسی میشود.[۱۱۰]
کودکان کار در شهر تهران به سه دستهٔ ایرانی، افغانستانی و ایرانی کولی تقسیم میشوند. نتایج تحقیقاتی که در سال ۱۳۹۵ منتشر شد، نشان میدهد که بسیاری از این کودکان حاصل عدم پیروی از سیاستهای جمعیتی هستند و در خانوادههایی پرجمعیت زندگی میکنند. همچنین بر اساس همین تحقیقات، مشخص شد که بیشترین تراکم کودکان برای کار در خیابان، به ترتیب، در منطقهٔ ۲، منطقهٔ ۱۲ و منطقهٔ ۱ است.[۱۱۰] بسیاری از کودکان کار تهران نیز مسیری طولانی را از محل زندگی خود تا محل کارشان طی میکنند.[۱۱۰]
تجمعات فعالان حقوق زنان در تهران به شکلی خشونتآمیز سرکوب میشود و گزارشهایی از بازداشت حاضران در تجمعات منتشر شدهاست.[۱۱۱][۱۱۲] بانوان تهرانی در صورت نداشتن پوشش اسلامی، جریمه یا دستگیر میشوند. پلیس تهران سابقهٔ برخورد با رانندگان بدحجاب را نیز دارد. در سال ۱۳۹۷، ویدئویی از خشونت یک مأمور گشت ارشاد علیه یک دختر تهرانی به خاطر پوشاکی که بر تن کرده بود، در شبکههای اجتماعی منتشر شد و بازتابی جهانی داشت.[۱۱۳][۱۱۴][۱۱۵]
تلاشهای شهروندان تهرانی در مقابله با حجاب اجباری، با خشونت از سوی نیروهای نظامی و شبهنظامی پاسخ داده میشود. در دیماه ۱۳۹۶، اعتراضات علنی به حجاب اجباری در خیابان انقلاب تهران توسط ویدا موحد آغاز شد؛ پس از آن، دیگر دختران نیز در مناطق مختلف خیابان انقلاب و در دیگر خیابانها و شهرهای ایران، با رفتن روی بلندی و برداشتن پوشش سر، نسبت به حجاب اجباری اعتراض کردند. گزارشهایی نیز از دستگیری و ضربوشتم دختران خیابان انقلاب وجود دارد که با انتقاد سازمانهای مدافع حقوق بشر، از جمله عفو بینالملل و دیدبان حقوق بشر روبهرو شدهاست.[۱۱۶][۱۱۷]
تهران کانون اقتصادی ایران است.[۹۸] همچنین این شهر به عنوان پایتخت سیاسی ایران، مشاغل فراوانی در زمینههای گوناگون دارد و اولین منطقهٔ صنعتی کشور محسوب میشود. فعالیتهای اقتصادی بینالمللی با وجود پایتخت بودن، تاریخ و بزرگی تهران نقش چندانی در تعداد شاغلهای آن ندارد.[۱۱۸]
بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، سهم تهران در کل تولید ناخالص داخلی ایران ۲۱ درصد است و با اختصاص نیمی از بخش صنعت کشور به خود، نقش مهمی در اقتصاد ایران دارد.[۱۱۹] صنایع تهران شامل خودروسازی، الکترونیک و تجهیزات الکتریکی، تسلیحات نظامی، منسوجات، شکر، سیمان و محصولات شیمیایی است. همچنین تهران، مرکزی پیشرو در فروش فرش و مبلمان در ایران است. در جنوب حومهٔ تهران نیز یک پالایشگاه نفت به نام پالایشگاه نفت تهران وجود دارد.[۱۲۰] مقر اصلی شرکت ملی نفت ایران، دومین شرکت بزرگ نفتی جهان در تهران قرار دارد.[۱۲۱] ایران خودرو نیز به عنوان بزرگترین خودروساز ایران، در تهران کارخانه دارد و مقر اصلی آن نیز در همین شهر است.[۱۲۲][۱۲۳]
جوانان تهران درگرفتن کار و فرصتهای اقتصادی مشکلاتی دارند.[۹۸] طبق اعلام عیسی فرهادی، فرماندار وقت تهران در سال ۱۳۹۷، نرخ بیکاری تهران ۱۱/۵ درصد است و با توجه به میزان مهاجرت بیکاران به تهران، کاهش آن سخت است.[۱۲۴]
طبق آمار سال ۱۳۹۴، ردیف مسکن، آب، برق و گاز، با سهمی معادل ۴۹/۹ درصد، بیشترین سهم از متوسط هزینهٔ ناخالص یک خانوار ساکن تهران را به خود اختصاص دادهاست؛ پس از آن نیز ردیف خوراکیها و آشامیدنیها با سهم ۱۵/۷ درصدی قرار دارد.[۱۲۵]
بورس اوراق بهادار تهران به عنوان بزرگترین بازار بورس ایران، در سال ۱۳۴۶ و بر پایهٔ قانون مصوب اردیبهشت ۱۳۴۵ تأسیس شد.[۱۲۶] به عنوان یک رکورد، شاخص کلی آن در ۲۷ خرداد ۱۳۹۷ به بالای ۱۰۲ هزار و ۴۵۲ واحد رسیده بود.[۱۲۷] همچنین به عقیدهٔ بسیاری از کارشناسان بازارهای مالی ایران، سیاستهای خارجی حکومت و بهای نفت و ارزهای خارجی از عوامل تأثیرگذار بر این بازار هستند.[۱۲۸]
با وجود مراکز خرید نوین در شهر، بازار تهران به عنوان بازاری قدیمی که در مرکز شهر و در منطقهٔ ۱۲ شهرداری تهران قرار دارد، همچنان دارای اهمیت بالای اقتصادی در تهران و کشور است.[۱۲۹][۱۳۰]
تهران یکی از مهمترین مراکز گردشگری ایران به حساب میآید و دارای مجموعهای از جاذبههای گردشگری است که شامل کاخها و موزههایش میشود.[۱۳۱][۱۳۲] میدان و برج آزادی، برج میلاد، پل طبیعت و کاخ گلستان از جاذبههای گردشگری مهم شهر تهران هستند.[۱۳۳]
تهران در سال ۲۰۰۹ میلادی، میزبان ۶۴۶ هزار گردشگر خارجی بود و در سال ۲۰۱۲ این آمار به ۱/۱۱ میلیون تن تغییر یافت. افزایش پیوستهٔ ورود گردشگران خارجی به این شهر باعث شد آمار این گردشگران در سال ۲۰۱۵ به ۱/۵۱ میلیون تن برسد. عراقیها بیشترین درصد مسافران خارجی تهران را از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ تشکیل میدادند. حدود ۳۰۵ هزار عراقی در سال ۲۰۱۲ در تهران اقامت شبانه داشتند که این میزان در سال ۲۰۱۶ به ۴۸۷ هزار تن رسید. پس از عراقیها، آذربایجانیها دومین گروه مسافران وارد شده به تهران بودهاند.[۱۳۴]
در سال ۲۰۱۲، ۱۹۶ هزار گردشگر آذربایجانی به تهران سفر کردند و این میزان در سال ۲۰۱۶ به ۳۲۰ هزار نفر رسید. افغانستان نیز در سال ۲۰۱۶ با فرستادن ۱۵۶ هزار گردشگر با اقامت شبانه به تهران، در ردهٔ سوم مبادی برتر تهران قرار گرفته بود که پس از آن، ترکیه و ترکمنستان قرار داشتند. در سال ۲۰۱۶، حدود ۱۴۳ هزار تن از شهروندان ترکیه و ۷۵ هزار تن از شهروندان ترکمنستان به تهران سفر کردند و دارای اقامت شبانه در این شهر بودند.[۱۳۴]
تهران با جذب ۱/۶۴ میلیون گردشگر در سال ۲۰۱۶ میلادی، یکی از مهمترین شهرهای خاورمیانه در زمینهٔ گردشگری بودهاست. همچنین تهران پس از شهرهای دبی، ژوهانسبورگ، ریاض و ابوظبی، در رتبهٔ پنجم از دیدگاه شمار ورود گردشگران خارجی در سال ۲۰۱۶ در مناطق آفریقا و خاورمیانه قرار داشت و گردشگران خارجی تهران در این سال، نیم میلیارد دلار هزینهکرد داشتهاند.[۱۳۴]
تهران دارای دو فرودگاه بینالمللی مهرآباد و امام خمینی است که از پررفتوآمدترین فرودگاهها در ایران هستند.[۱۳۵] فرودگاه مهرآباد که در سال ۱۳۱۷ تأسیس شد، در بخش غربی تهران قرار دارد و نام آن از روستای مهرآباد که پیشتر در آن منطقه وجود داشت، گرفته شدهاست.[۱۳۶] بر اساس آمار اردیبهشت ۱۳۹۷، فرودگاه مهرآباد بیشترین عملکرد را میان فرودگاههای ایران داشت؛ همچنین تا همین زمان، این فرودگاه بیش از ۳۰ درصد از پروازهای ایران را به خود اختصاص داده بود.[۱۳۷]
فرودگاه امام خمینی نیز در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی تهران و در زمینی به وسعت ۱۳٫۵ هزار هکتار ساخته شدهاست.[۱۳۸] پیشنهاد ساخت این فرودگاه در سال ۱۳۴۶ از سوی ایکائو داده شد و گشایش اولیهٔ آن نیز در سال ۱۳۸۳ انجام شد.[۱۳۹] این فرودگاه بر اساس آمار آبان ۱۳۹۶، بیشترین سهم را از پروازهای خارجی در میان فرودگاههای ایران داشتهاست.[۱۴۰]
تهران دارای چهار پایانهٔ مسافربری شرق، غرب، بیهقی (میدان آرژانتین) و جنوب است. خدمت اتوبوسها به شهروندان تهرانی دارای پیشینهای طولانی است. در سال ۱۳۰۵، تعدادی اتوبوس از شوروی خریداری شد و در ۸ خط اتوبوسرانی خصوصی از آنها استفاده شد؛ مسیر نخستین خط احداثشده نیز، از سبزه میدان تا کارماشین بود.[۱۴۱]
پس از گذشت سالها از خدمترسانی اتوبوسها در شهر تهران، برای نخستینبار در سال ۱۳۲۰ بود که نظم قابل قبولی در استفاده از آنها شکل گرفت و تا سال ۱۳۳۵ تعداد خطوط به ۳۸ خط رسیده بود. شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، در سال ۱۳۳۵ به عنوان نخستین شرکت سهامی اتوبوسرانی عمومی ایران تأسیس شد.[۱۴۱]
اتوبوس برقی تهران، در سال ۱۹۹۲ میلادی به عنوان تنها نمونه از این سامانه در ایران، گشایش یافت.[۱۴۲] در سال ۲۰۰۵، اتوبوس برقی تهران شامل پنج خط میشد که همگی از میدان امام حسین آغاز میشدند.[۱۴۳]
ایجاد و گسترش سامانهٔ اتوبوس تندرو تهران، به عنوان یکی از ارکان نوسازی شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، از سال ۱۳۸۵ در دستور کار مدیریت ترابری شهر و شرکت واحد قرار گرفتهاست.[۱۴۴]
بر اساس گزارشی در سال ۱۳۹۶، اتوبوسرانی تهران با مشکلاتی از قبیل فرسودگی و کمبود تعداد اتوبوسهای فعال روبرو است که این موضوع میتواند باعث افزایش آلودگی هوا و کاهش کیفیت خدمات به شهروندان شود.[۱۴۵]
تهران دارای شبکهٔ متراکم بزرگراهی است و این شبکه توسط گروهی گسترده از خیابانها و جادهها همراهی میشود. بزرگراه آزادگان طولانیترین بزرگراه تهران با داشتن ۳۶/۴ کیلومتر طول است.[۱۴۶]
سفر با خودروی شخصی در تهران رایج است و شهروندان تمایل زیادی به استفاده از خودروی شخصی دارند.[۱۴۷] ترافیک تهران نیز وضعیت مناسبی ندارد و گاهی بحرانی خوانده شدهاست. پس از ماه مهر نیز معمولاً وضعیت ترافیکی شهر به دلیل افزایش سفرهای محصلان بدتر میشود.[۱۴۸][۱۴۹]
شمار خودروها و وسایل نقلیهٔ شخصی در شهر تهران به صورت روزافزون در حال افزایش است و این موضوع به یکی از مشکلات مهم این کلانشهر تبدیل شدهاست.[۱۵۰] به گفتهٔ مازیار حسینی، معاون سابق حملونقل و ترافیک شهرداری تهران، تعداد خودروهای این شهر حدود ۶ برابر ظرفیت خیابانهای آن است.[۱۵۱]
پیدا کردن جای پارک در برخی مناطق تهران بسیار سخت است و به یک مشکل برای شهروندان تبدیل شدهاست.[۱۵۲][۱۵۳] به گفتهٔ احمد دنیامالی پیدا کردن پارکینگ یکی از مشکلات شهر تهران بوده و کمبود پارکینگ تأثیری مستقیم در افزایش ترافیک داشتهاست.[۱۵۳]
در سال ۱۳۲۵، شرکتی با ۱۰ دستگاه خودروی ساختهٔ فیات، در تهران آغاز به ارائهٔ خدمت به مسافران کرد؛ تاکسیهای این شرکت بیشتر در مراکز تفریحی شهر حاضر بودند و مانند آژانسهای امروزی تهران، مسافران را بدون سوار کردن مسافری دیگر در بین راه، به مقصد میرساندند. با توجه به استقبال مردم، این شرکت شمار خودروهایش را تا ۵۰ دستگاه افزایش داد.[۱۵۴]
در برخی منابع تاریخی، از اشرفالملوک فخرالدوله به عنوان بنیانگذار نخستین سازمان تاکسیرانی تهران یاد شدهاست.[۱۵۴][۱۵۵]
اکنون تاکسیهای تهران به چهار گروه بیسیم، خطی، ویژه و گردشی تقسیم شدهاند.[۱۵۶][۱۵۷] همچنین سن فرسودگی تاکسیها ۱۰ سال در نظر گرفته شدهاست و تاکسیهای فرسوده باید در طرح نوسازی شرکت کنند.[۱۵۷]
در سال ۱۲۶۱، یک خط آهن با تقریباً ۸ کیلومتر طول و عرض ۱۰۰۰ میلیمتر، از تهران به شهر ری کشیده شد و مدتی بعد، امتیاز آن به یک شرکت بلژیکی واگذار شد.[۱۵۸] نخستین کلنگ ساختمان ایستگاه راهآهن تهران در ۲۳ مهر ۱۳۰۶، با اختصاص زمینی به مساحت ۱۷۴ هکتار، به زمین زده شد. بنای این ایستگاه را یک مهندس اوکراینی طراحی کرد و در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۱۵۹]
نخستین مطالعات برای ایجاد متروی تهران، در سال ۱۳۵۰ توسط سوفرتو و سازمان حملونقل پاریس انجام شد و تا سال ۱۳۵۹، کارهای لازم برای توسعهٔ مترو انجام شد. از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۵، به دلیل جنگ ایران و عراق، طرح به صورت کامل متوقف شد. از سال ۱۳۷۴ به بعد، گسترش متروی تهران به صورت جدی دنبال شدهاست.[۱۶۰] در ۱۶ اسفند ۱۳۷۷ نیز نخستین گشایش رسمی مترو انجام شد و با استقبال خوبی از سوی مردم روبرو شد.[۱۶۱][۱۶۲]
بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، متروی تهران روزانه ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار مسافر را جابهجا میکند.[۱۶۳] همچنین در پایان همین سال، شمار سفرهای انجام شده با متروی تهران از مرز هفت میلیارد گذشت.[۱۶۴] خط ۳ متروی تهران نیز طولانیترین خط متروی این شهر است.[۱۶۳]
تهران به دلیل داشتن آبوهوای مناسب و فراوانی آب، معمولاً منطقهٔ سرسبزی بوده و در منابع جغرافیایی قدیم از درختان انبوه و باغهای تهران یاد شدهاست. با وجود پیشینهٔ طولانی و تاریخی باغداری در تهران، نخستین باغهای معروف تهران، در دوران صفوی و پس از آن در دوران قاجار، در دورهٔ فتحعلیشاه پدید آمدند. در دوران ناصرالدینشاه قاجار نیز دگرگونیهای مهمی در شیوهٔ باغداری پایتخت ایجاد شد و باغداری نوین، پس از روبرو شدن اشراف با سبک اروپایی آن و استخدام باغبانهای خارجی وارد تهران شد. همچنین تهران برای چنارهایش مشهور بودهاست.[۱۶۵]
باغ و عمارت عینالدوله، باغ فردوس، باغ نگارستان و کاخ گلستان نمونههایی از باغهای تهران هستند.
بر اساس آماری در سال ۱۳۹۵، سرانهٔ فضای سبز درونشهری تهران، فقط با احتساب فضاهای سبز همگانی، ۱۵٫۸ متر مربع بودهاست.[۱۶۶] همچنین طبق گفتهٔ مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران در سال ۱۳۹۳، این شهر ۲٬۱۰۰ بوستان داشتهاست.[۱۶۷]
تلاشها برای رسیدن سرانهٔ فضای سبز تهران به استانداردهای جهانی ادامه دارد و در برنامههای شهرداری به آن اشاره شدهاست.[۱۶۸] ایجاد بوستانهای جدید، ایجاد فضای سبز در حاشیهٔ بزرگراهها، ایجاد و گسترش فضای سبز عمودی و گسترش کمربند سبز تهران از برنامههایی هستند که توسط سازمانهای مسئول دنبال میشوند.[۱۶۹]
مراقبتهای بهداشتی در تهران عمدتاً توسط درمانگاهها و بیمارستانهای خصوصی ارائه میشود. اگر چه شبکهٔ بهداشتی دولتی که شامل آزمایشگاهها، بیمارستانها، داروخانهها و مراکز توانبخشی میشود نیز در شهر وجود دارد. سیستمهای بیمهای، بخش قابل توجهی از هزینهها که شامل بخش درمان خصوصی نیز میشود را پوشش نمیدهند.[۱۷۰]
در برخی منابع اعلام شدهاست که نخستین بیمارستان تهران، در سال ۱۲۳۱ تأسیس شدهاست؛ اما در منابع دیگر اعلام شدهاست که نخستین بیمارستان تهران، در سال ۱۲۵۵ با نام مریضخانهٔ دولتی تأسیس شدهاست که نام آن، در سال ۱۳۱۹ برای قدردانی از ابوعلی سینا، به بیمارستان سینا تغییر یافت.[۱۷۱]
تهران میزبان شماری از معتبرترین بیمارستانهای ایران است.[۱۷۲] بیمارستان میلاد با ۱۰۰۰ تخت در سال ۱۳۸۰ تأسیس شد و دارای بخشهای تخصصی قابل توجهی است.[۱۷۳]
بیمارستانهای آراد، پارس و پارسیان نیز از بیمارستانهای خصوصی تهران هستند.
در سال ۱۳۹۶، سخنگوی وزارت بهداشت ایران اعلام کرد که ۷۵ درصد از بیمارستانهای دولتی تهران فرسوده بوده و در برابر رخدادهای طبیعی مقاوم نیستند.[۱۷۴]
پیشینهٔ تئاتر در تهران، از زمان ناصرالدینشاه قاجار آغاز میشود. ناصرالدینشاه در سفری که به اروپا داشت، با تئاتر آشنایی یافت و فرمان ساخت سالنی را برای اجرای تئاتر در تهران صادر کرد. در همین دوران بود که تکیه دولت ساخته شد.[۱۷۵]
با روی کار آمدن مشروطیت در ایران، تئاتر پیشرفت بیشتری کرد و تئاترهای تازهای پدید آمد که از اولین آنها تئاتر فرهنگ بود که در عمارت مسعودیه نمایش میداد.[۱۷۵] تئاتر دوم نیز تئاتر ملی بود که که ریاست آن را عبدالکریمخان محققالدوله بر عهده داشت.[۱۷۵]
تالار رودکی نیز یکی از مجهزترین و بزرگترین تالارهای اپرا، موسیقی و تئاتر در ایران است که توسط اوژن آفتاندلیانس طراحی شده و با نام شاعر و نوازندهٔ ایرانی، رودکی، در ۳ آبان ۱۳۴۶ گشایش یافتهاست.[۱۷۶]
تئاتر شهر تهران در سال ۱۳۴۶ توسط علی سردارافخمی طراحی شد و ساخت آن پنج سال به طول انجامید.[۱۷۷] این مجموعه در روز شنبه، هفتم بهمن ۱۳۵۱ با روی صحنه رفتن نمایش باغ آلبالو نوشتهٔ آنتون چخوف و به کارگردانی آربی اوانسیان به عنوان مهمترین سالن تئاتر ایران گشایش یافت.[۱۷۸][۱۷۹]
از سال ۱۳۶۱ نیز جشنوارهٔ بینالمللی تئاتر فجر به صورت سالانه و در بازهٔ زمانی دههٔ فجر در تهران برگزار میشود.
میرزا ابراهیمخان صحافباشی نخستین سالن نمایش فیلم تهران را در سال ۱۲۸۳ ایجاد کرد.[۱۸۰] روسیخان نیز در سال ۱۲۸۶ تصمیم گرفت که در مغازهاش نمایش همگانی فیلم راهاندازی کند. او کارش را توسعه داد و با استقبال خوبی از سوی مردم مواجه شد؛ این موضوع به ایجاد رقابت و پیشرفت سینما در تهران کمک کرد.[۱۸۱]
در دوران پهلوی اول، برای مدتی سینماهای تهران تعطیل شدند اما بالاخره مشروط بر این که از ساعت ۱۸ شروع و تا ساعت ۲۱:۳۰ کارشان پایان یابد، به فرمان سید ضیاءالدین طباطبایی باز شدند. سینماهای این دوران، همانگونه که پیش از این نیز رسم بود، بر اساس مادهٔ ۹ نظامنامهٔ سینماها، فیلمهایی از انواع «فیلم اخبار»، «فیلم علمی» و «فیلم بزرگ نمایش» را نمایش میدادند.[۱۸۳]
نخستین سینمای مدرن ایرانی نیز گراند سینمای تهران بود که در سال ۱۳۰۵ تأسیس شد و ترجمهٔ میاننویسهای خارجی نیز از آن شروع شد؛ پس از این اقدام گراند سینما، بر اساس دستور نظامنامه، سینماهای تهران باید خلاصهای از داستان فیلم را چاپ میکردند. همچنین در اواخر دههٔ بیست، اغلب سینماهای تهران، دارای ارکستر بود.[۱۸۳][۱۸۴]
از دههٔ چهل تا ۱۳۵۷، از ۹۰ سینمای فعال شهر تهران، نام بیش از یک سوم آنها خارجی بود. در این دوران شمار قابل توجهی از سینماهای نوین تهران در اختیار شرکتهای خارجی بود. همچنین به گزارش دفتر مطالعات و برنامهریزی وزارت فرهنگ و هنر، از ۴۷۳ فیلم نمایش داده شده در سال ۱۳۵۳ در تهران، ۶۱ فیلم ایرانی، ۱۴۳ فیلم آمریکایی و دیگر فیلمها نیز از کشورهای انگلستان، فرانسه، ایتالیا، هندوستان، ژاپن، هنگ کنگ و شوروی بودهاند.[۱۸۳]
از سال ۱۳۴۴ که سینمای ایران در اوج بود، فیلمهایی همانند قیصر، گنج قارون و گاو سینماهای تهران را درنوردیدند.[۱۸۴][۱۸۵]
با انقلاب ۱۳۵۷، شماری از سینماهای تهران در آتش سوختند و نام شمار قابل توجهی از سینماهای باقیمانده نیز تغییر یافت.[۱۸۳] فروشنده از موفقترین فیلمهایی است که پس از انقلاب ۱۳۵۷ در تهران فیلمبرداری شدهاست.[۱۸۵] جشنواره فیلم فجر نیز از سال ۱۳۶۱، هر ساله در تهران برگزار میشود.[۱۸۶]
شمار قابل توجهی گروه موسیقی مطرح در تهران شکل گرفتهاند. گروه بلک کتس در سال ۱۳۴۱ توسط شهبال شبپره که مغز متفکر گروه نامیده میشود، در تهران تأسیس شد.[۱۸۷]
تهران محل زندگی بسیاری از خوانندههای مطرح ایران نیز بودهاست. ابراهیم حامدی با نام هنری «ابی» که به «آقای صدای موسیقی ایرانی» معروف است، ساکن تهران بود و تا پیش از انقلاب ۵۷ در ایران فعالیت میکرد.[۱۸۸] فائقه آتشین با نام هنری «گوگوش» که از پرهوادارترین خوانندگان تاریخ موسیقی ایران بهشمار میرود، ساکن تهران بود و در کشورهای آسیای میانه و خاورمیانه هواداران بسیاری دارد.[۱۸۹][۱۹۰]
پس از انقلاب ۱۳۵۷، خوانندگان زن در سراسر ایران دچار مشکلاتی شدند. روحانیون خواندن زنان را به شهوت و مسائل جنسی ربط دادند و پخش ترانههای آنان در رادیو و تلویزیون ملی ممنوع شد.[۱۹۱][۱۹۲] در حال حاضر زنان میتوانند با تهیهٔ مجوزی مخصوص، در تهران اجرا داشته باشند.[۱۹۳][۱۹۴]
تالار وحدت و تالار وزارت کشور میزبان کنسرت گروههای ایرانی و خارجی هستند. همچنین تالار وحدت محل اجرای ارکستر سمفونیک تهران، بزرگترین و قدیمیترین ارکستر سمفونیک ایران است.[۱۹۵][۱۹۶][۱۹۷][۱۹۸]
جشنواره موسیقی فجر نیز از سال ۱۳۶۴، هر سال در تهران برگزار میشود.[۱۹۹][۲۰۰]
شماری موزهٔ بزرگ در تهران وجود دارد که در مجموع، به طیف گستردهای از موضوعات میپردازند. برای نمونه، موزهٔ ملی ایران در باستانشناسی ایران متمایز است، موزهٔ فرش ایران هنر قالیبافی ایرانی را نمایش میدهد و موزهٔ هنرهای معاصر تهران نیز آثار هنرمندان سرشناس بینالمللی را نگهداری میکند.[۲۰۲]
تهران پایتخت ایران است؛ کشوری که از مکتبهای اصلی آشپزی در جهان بهشمار میرود و ۲۵۰۰ نوع خوراک دارد.[۲۰۳] در تهران رستورانهای آسیایی، اروپایی و شمار قابل توجهی پیتزافروشی وجود دارد.[۲۰۳][۲۰۴][۲۰۵][۲۰۶] بر اساس گزارشی، رستورانهای خارجی تهران بیشتر در مناطق شمالی شهر قرار دارند.[۲۰۴]
تهران از اندک پایتختهای جهان است که زندگی شبانه ندارد و از نیمهشب کاملاً تعطیل میشود.[۲۰۷] برای سالها، زندگی شبانه در تهران تنها یک ماه در سال، در قالب یک طرح ویژه یا در ماه رمضان وجود دارد.[۲۰۸][۲۰۹] البته در برخی خیابانهای تهران با عرضهٔ خوراک خیابانی، زندگی شبانهٔ تهران اندکی احیا شدهاست.[۲۱۰]
تهران نخستین شهر در خاورمیانه بود که میزبانی بازیهای آسیایی را بر عهده گرفت. تهران میزبان بازیهای آسیایی ۱۹۷۴ بود و همزمان با آن، مجموعهٔ ورزشی آریامهر (آزادی) به عنوان یکی از پیشرفتهترینهای آن زمان در ۱۰ شهریور ۱۳۵۳ افتتاح شد.[۳۵][۲۱۱]
فدراسیون هندبال آسیا، مهمترین نهاد مسئول هندبال در آسیا، در سال ۱۳۵۳ رسماً در تهران تشکیل شد.[۲۱۲]
توچال و شمشک از مهمترین پیستهای اسکی تهران هستند. توچال شلوغترین و نزدیکترین پیست اسکی تهران است که در پایان خیابان ولنجک، در ۳ کیلومتری میدان تجریش، در منطقهٔ شمیرانات قرار دارد. شمشک دومین پیست اسکی بزرگ در ایران پس از دیزین است و در ۵۷ کیلومتری شمال شرق تهران قرار دارد. دیزین، مهمترین پیست اسکی ایران و معتبرترین پیست اسکی در خاورمیانه نیز برای مردم تهران در دسترس است.[۲۱۳][۲۱۴]
فوتبال ورزش نخست تهران است و شهرآورد تهران میان دو تیم استقلال و پرسپولیس برگزار میشود.[۲۱۵] فوتبال در تهران توسط انگلیسیها رواج یافت و نخستین زمین بازی آنها نیز میدان مشق بود. آشنایی تهرانیها با فوتبال نیز از همین طریق صورت پذیرفت.[۲۱۶]
نخستین تشکیلات فوتبالی تهران، در سال ۱۳۰۲ با نام «کلاب ایران» پدید آمد. در سالهای میانی حکومت رضاشاه چندین باشگاه در تهران تأسیس شد و در سال ۱۳۱۶ مسابقاتی میان آنها برگزار شد. کمی بعد عباس اکرامی باشگاه شاهین را تأسیس کرد که برای چند دهه از قویترین باشگاههای ایران بود. در سال ۱۳۱۷ نیز بزرگترین ورزشگاه فوتبال ایران تا به آن زمان گشایش یافت که امجدیه نامیده شد.[۲۱۶]
استقلال دو بار و پاس یک بار به عنوان قهرمانی جام قهرمانان آسیا دست یافتند. پرسپولیس هم یک عنوان قهرمانی در جام برندگان جام آسیا دارد. از دو تیم استقلال و پرسپولیس معمولاً به عنوان قطبهای اصلی فوتبال ایران یاد میشود و این تیمها در دیگر شهرهای ایران نیز هوادار دارند.[۲۱۷]
آموزش در تهران دارای جداسازی جنسیتی از مقاطع ابتدایی است.[۲۱۸] آموزش ابتدایی و متوسطه در تهران عمدتاً توسط دولت ارائه شدهاست؛ اگرچه مدارس خصوصی نیز وجود دارد. ورود به دانشگاهها نیز از طریق یک آزمون سراسری رقابتی اداره میشود.[۲۱۹]
پس از آنکه آقامحمدخان قاجار در سال ۱۲۰۰ تهران را به پایتختی ایران برگزید و پس از توسعهٔ شهر از زمان فتحعلیشاه (۱۲۱۲–۱۲۵۰) به این سو، مدارس و نیز مساجد فراوانی در این شهر بنا شد.[۲۲۰] در پیگیری سیاست توسعهٔ تهران، در دورهٔ محمدشاه و به ویژه با صدارت حاجی میرزا آقاسی، فضلای حوزههای دیگر، برای رونق تهران به مهاجرت به این شهر تشویق شدند. بدین ترتیب با رویآوردن علما و طلاب علوم دینی به تهران، که در مجاورت شهر مذهبی ری، آرامگاه عبدالعظیم حسنی قرار دارد حوزهٔ علمی بزرگی در پایتخت جدید ایران پی افکنده شد که به سرعت پیشرفت کرد. تداوم مدرسهسازی در سرتاسر دورهٔ قاجار در این شهر و نیز جمعیت روزافزون طلاب تهران گواه این پیشرفت است. بنا بر یک گزارش آماری، در دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار (۱۲۶۴–۱۳۱۳)، ۴۷ باب مسجد، که بسیاری از آنها مدرسه نیز داشتهاند، ۳۵ باب مدرسه و ۱۴۳۶ طلبه به ثبت رسیدهاست. دورهٔ مظفرالدین شاه (۱۳۱۳–۱۳۲۴) انجمن طلاب مشروطهخواه، که از تشکلهای حوزوی بود، بیش از هزار عضو داشت. از آن دوره، حوزهٔ تهران یکی از مهمترین حوزههای علمیهٔ ایران شد، و طلاب علوم دینی از بسیاری از شهرهای ایران برای تحصیل به تهران میآیند.[۲۲۱]
دارالفنون، نخستین دانشگاه تاریخ نوین ایران در سال ۱۲۳۰ گشایش یافت و رشتههای تحصیلی آن شامل پزشکی، داروسازی، کانیشناسی و مهندسی بودهاست.[۲۲۲]
دانشگاههای تهران از با کیفیتترینهای نوع خود در ایران هستند و شماری از آنها در رتبهبندیهای جهانی دانشگاهها حضور دارند.[۲۲۳][۲۲۴][۲۲۵]
دانشگاه تهران در بهمن ۱۳۱۳ جهت ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران تأسیس شد. از این دانشگاه به عنوان مهمترین و معتبرترین دانشگاه و نماد آموزش عالی ایران یاد میشود. سردر دانشگاه تهران نیز دارای شهرت است و در جهان به عنوان نمادی از این دانشگاه شناخته میشود.[۲۲۶]
دانشگاه صنعتی شریف نیز در سال ۱۳۴۴ تأسیس شد. این دانشگاه توانستهاست به عنوان یک کانون علمی و صنعتی، جایگاه و اعتبار قابل توجهی در ایران پیدا کند.[۲۲۷][۲۲۸] همچنین یکی از با سابقهترین آموزشگاههای عالی ایران در زمینهٔ فنی و مهندسی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران است که در سال ۱۳۳۵ تأسیس شد.[۲۲۹]
قدیمیترین مرکز آموزش عالی نوین و بزرگترین دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز دانشگاه علوم پزشکی تهران است که در سال ۱۳۱۳ تأسیس شد.[۲۳۰]
از مراکز پژوهشی تهران، پژوهشگاه صنعت نفت است که در سال ۱۳۳۸ با هدف اولیهٔ پژوهش پیرامون مواد نفتی و کاربردهای آن، تأسیس شد.[۲۳۱] پژوهشگاه دانشهای بنیادی که در سال ۱۳۶۸ بنیانگذاری شد و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی که در در سال ۱۳۶۰ با ادغام ۱۲ مؤسسهٔ پژوهشی تأسیس شد نیز از دیگر مراکز پژوهشی تهران هستند.[۲۳۲][۲۳۳]
ادارهٔ کل آموزش و پرورش تهران به ۱۹ منطقه تقسیم شدهاست و آموزگاران میتوانند به صورت برخط، از طریق وبگاه متعلق به آموزش و پرورش تهران درخواست انتقال میانمنطقهای دهند.[۲۳۵]
در سال ۱۳۹۶ اعلام شد که ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ دانشآموز در مدرسههای تهران درس میخوانند که از این شمار، ۹۰۰٬۰۰۰ دانشآموز در مدرسههای دولتی و بقیه در مدرسههای غیردولتی مشغول به تحصیل هستند. همچنین اعلام شد که ۸۲ درصد از مدرسههای تهران دولتی و ۱۸ درصد غیردولتی هستند.[۲۳۶]
بر اساس اعلام مدیر کل آموزش و پرورش شهر تهران در سال ۱۳۹۶، بابت استحکام مدارس دولتی تهران نگرانیهایی وجود دارد و شمار قابل توجهی از آنها نیازمند توجه یا بازسازی هستند.[۲۳۷] همچنین با اعلام معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران در سال ۱۳۹۶، شمار دانشآموزان در برخی از کلاسهای درس مقطع ابتدایی شهر تهران، بیش از ۳۶ نفر و به صورت میانگین، این تراکم برابر با ۳۰ تا ۳۳ دانشآموز بودهاست.[۲۳۸]
نخستین کودکستان ایران را برسابه هووسپیان از ایرانیان ارمنی، در دههٔ ۳۰ خورشیدی با نام «ایران» و در خیابان معتمدالدوله با مجوزی از وزارت فرهنگ تأسیس کرد.[۲۳۹]
کودکستانهای تهران از یک تا چهار درجه تقسیمبندی شدهاند و شهریهٔ آنها نیز با نظارت سازمان بهزیستی ایران ابلاغ میشود.[۲۴۰] فوقبرنامههای کودکستانها نیز باید طبق قوانین اسلامی و ایرانی باشند و توسط کمیتهٔ تخصصی استان تأیید شوند.[۲۴۰]
آلودگیهای زیستمحیطی مانند آلودگی آب، هوا، خاک و صوتی باعث شدهاست که تهران به یکی از آلودهترین شهرهای جهان تبدیل شود.[۲۴۱] همچنین وجود جانوران موذی همانند موش از مشکلات تهران است.[۲۴۲]
آبهای زیرزمینی تهران دارای آلودگی هستند؛ از آنها به صورت مستقیم در کشاورزی استفاده میشود و بخشی از آب آشامیدنی تهران را نیز تأمین میکنند.[۲۴۳] یکی از زیانآورترین عناصری که به دلیل نفوذ فاضلابهای انسانی و حیوانی در سفرههای آب زیرزمینی تهران وجود دارد، نیترات است. فرسودگی زیرساخت آب آشامیدنی تهران نیز به آلودگی بیشتر آب کمک میکند.[۲۴۴]
تهران از آلودگی هوا رنج میبرد. عوامل آلودگی هوا در تهران شامل عوامل جغرافیایی همانند اثر محصورکنندهٔ کوهها، وسایل نقلیه نظیر خودروها و موتورسیکلتها، سوخت خانهها و آلودگی حاصل از کارخانهها میشود.[۲۴۵] همچنین کیفیت پایین بنزین عرضهشده در ایران نیز جزو دلایل آلودگی هوای تهران دانسته میشود.[۲۴۱][۲۴۵][۲۴۶] در سال ۱۳۹۶، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست ایران اعلام کرد که حدود ۲۰ درصد از آلودگی هوای تهران حاصل تردد موتورسیکلتهای کاربراتوری است.[۲۴۷]
آلایندههای اصلی هوای تهران نیز اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، مونوکسید کربن، ترکیبات آلی فرار و ذرات معلق هستند. از ذرات معلق به عنوان عامل اصلی مرگ ناشی از آلودگی هوا در تهران یاد شدهاست. همچنین بخش بزرگی از ذرات معلق تهران را اتوبوسها، مینیبوسها، کامیونها و موتورسیکلتها تولید میکنند.[۲۴۵]
تعطیلی مدرسهها و اجرای طرح زوج و فرد از طرحهایی هستند که در مقابله با آلودگی هوا در تهران اجرا شدهاند.[۲۴۸]
جهت آگاهسازی شهروندان، نمایشگرهای آگاهساز آلودگی هوا در نقاط مختلف شهر نصب شدهاند و امکان بررسی وضعیت هوای تهران به صورت برخط نیز وجود دارد.[۲۴۹]
حریم صوتی در بافت شهری تهران رعایت نشدهاست و آلودگی صوتی در تهران بحرانی خوانده شدهاست.[۲۵۰][۲۵۱] تهران همچنین رتبهٔ نخست را در میزان آلودگی صوتی در ایران دارد.[۲۵۲]
آلودگی صوتی در بزرگراههای تهران بین ۱۵ تا ۲۰ دسیبل بیشتر از استاندارد آن است.[۲۵۰] بر اساس آمار سال ۱۳۹۲، موتورسیکلتها به تنهایی عامل ۴۹ درصد از آلودگی صوتی که توسط وسایل نقلیه ایجاد میشود، هستند. همچنین ده منطقهٔ تهران با بیشترین آلودگی صوتی به ترتیب، ۶، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۷، ۱۳، ۳، ۱۹، ۱۸ و ۲ بودهاست.[۲۵۲]
بخش صوت شرکت کنترل کیفیت هوا، وابسته به شهرداری تهران در سال ۱۳۷۵ تأسیس شد. واحد صوت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، پروژهٔ تهیه و تدوین ترازها و نقشههای آلودگی صوتی را از سال ۱۳۷۹ آغاز نمود.[۲۵۳] برنامهٔ عملیاتی کاهش آلودگی صوتی در سال ۱۳۹۴ در شورای شهر تهران تصویب و سپس کمیتهٔ کنترل و پایش آلودگی صوتی شهر تهران تشکیل شد. ایجاد و بهروزرسانی نقشههای صوتی، ایجاد دیوار صوتی، تدوین دستورالعملها و تعیین حریم صوتی بزرگراهها از اقداماتی بودند که در مقابله با آلودگی صوتی در تهران صورت پذیرفت.[۲۵۰]
با توجه به اینکه در صورت رخ دادن بحرانی در تهران، موشهای مهاجم میتوانند خسارتها را افزایش دهند و باعث شیوع بیماری شوند، از آنها به عنوان یک معضل مهم یاد میشود.[۲۴۲][۲۵۴] زبالهها مهمترین منبع غذایی موشها در تهران اعلام شدند.[۲۵۵] دفع نادرست زبالهها به بقای موشها و افزایش شمار آنها در سطح شهر کمک کردهاست.[۲۵۶] شهرداری تهران در مبارزه با موشها طرحهایی همچون سمپاشی، طعمهگذاری، موشگیری با تفنگ بادی و مسدودسازی کلونی موشها را اجرا کردهاست.[۲۵۵]
همچنین آلودگی هوای تهران، باعث افزایش جمعیت سوسک قرمز شدهاست.[۲۵۷]
تهران پایتخت ایران، مرکز استان تهران و شهرستان تهران است. به عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، مهمترین نهادهای دولتی و قضایی ایران همانند وزارتخانهها و مجلس شورای اسلامی در تهران واقع شدهاست و این شهر محل زندگی تأثیرگذارترین مقامات کشور ایران، شامل رهبر، رئیسجمهور، برخی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس و شماری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی است.[۲۵۸]
تهران ۳۰ نماینده در مجلس شورای اسلامی دارد.[۲۵۹] ادارهٔ شهر نیز توسط شهرداری تهران انجام میشود. شهردار تهران توسط شورای شهر تهران انتخاب شده و این شورا بر عملکرد شهرداری نظارت و برای ادارهٔ شهر قانونگذاری میکند. شهر تهران به لحاظ اداری به ۲۲ منطقهٔ شهرداری و ۱۲۲ ناحیه تقسیم شده و شهرهای تجریش و ری را دربرگرفتهاست.[۱۰][۲۶۰][۲۶۱][۲۶۲][۲۶۳]
نخستین انتخابات شورای اسلامی شهر تهران در سال ۱۳۷۷ برگزار شد و این شورا در ۹ اردیبهشت ۱۳۷۸ شکل گرفت. مهمترین وظایف آن نیز شامل انتخاب شهردار، برکناری شهردار، نظارت بر عملکرد شهرداری، تصویب بودجهٔ شهرداری و سازمانهای وابسته به آن، تصویب آییننامهها و انجام امور نظارتی جهت بهبود کیفیت زندگی شهروندان است.[۲۶۲][۲۶۴][۲۶۵]
اکنون شورای اسلامی شهر تهران ۲۱ عضو اصلی و ۱۱ عضو جانشین دارد.[۲۶۶]
ادارهٔ تهران بر عهدهٔ سازمان غیردولتی شهرداری تهران است که در سال ۱۲۸۶ تأسیس شد. مدیریت این سازمان را شهرداران تهران بر عهده داشتهاند. اکنون شهردار تهران با حکم شورای شهر تهران انتخاب میشود اما پیش از این با حکم وزیر کشور ایران منصوب میگردید. شهرداری تهران ۲۲ منطقه را شامل میشود و مدیریت هر منطقه به عهدهٔ شهردار آن منطقه است.[۲۶۰] تصویب بودجهٔ شهرداری تهران نیز بر عهدهٔ شورای شهر است و بودجهٔ سال ۱۳۹۷ این سازمان، با سقفی در حدود ۱۷ هزار و ۴۳۰ میلیارد تومان توسط شورای شهر تصویب شده بود.[۲۶۷]
شهرداری تهران با مشکلات زیستمحیطی تهران مواجه است. همچنین تراکم جمعیت بالای تهران توانایی شهرداری را برای ارائهٔ برخی خدمات کاهش دادهاست.[۲۶۸][۲۶۹]
کلانشهر تهران به ۲۲ منطقه و ۱۱۲ ناحیهٔ شهری تقسیم شدهاست.[۲۷۰] با وجود ادارهٔ جداگانه، ری و شمیران نیز جزئی از تهران خوانده میشوند.[۲۷۱]
تهران بهعنوان پایتخت ایران، هنگام شکلگیری مساحتی حدود ۳ کیلومتر مربع داشت. تغییرات سیاسی و افزایش جمعیت، شهر را دستخوش دگرگونی منطقهای کرد و مساحت آن افزایش یافت؛ بهطوری که در سال ۱۳۴۷، نخستین طرح جامع شهر تهران ابلاغ شد که در آن مساحت شهر با افزایشی خیرهکننده به ۱۸۱ کیلومتر مربع رسید. تهران با این مساحت به ۱۲ منطقه تقسیم شده بود.[۲۷۲]
پس از انقلاب ۱۳۵۷، تعداد مناطق تهران به ۲۰ منطقه افزایش یافت. در ابتدای دههٔ ۷۰ و پس از بررسیهای دوبارهٔ غرب شهر تهران، چهار منطقهٔ تازهٔ ۹، ۵، ۲۰ و ۲۱ ایجاد شدند و تعداد مناطق تهران به ۲۲ منطقه افزایش یافت.[۲۷۲]
برخی از محلههای تهران نیز دارای پیشینهای تاریخی هستند. تهران قدیم از چهار محله به نامهای سنگلج، عودلاجان، بازار و چالهمیدان تشکیل شده بود.[۲۷۳]
در دوران ناصرالدینشاه قاجار محلههایی از جمله ارگ، چالهحصار، خانیآباد، جوادیه، پامنار، یافتآباد، گار ماشین و گود زنبورکخانه ساخته شد.[۲۷۳]
از محلههای دیگر تهران میتوان به پونک، ونک، تهرانپارس، تهراننو، نارمک، کَن، طرشت، بریانک اشاره کرد. محلههای تهران در طول تاریخ آن، با گسترش شهر و افزایش جمعیت، تغییراتی یافتند و به تعداد آنها افزوده شد.[۲۷۳]
پس از انقلاب ۱۳۵۷ نام بسیاری از معابر شهر تهران تغییر کرد و به جای استفاده از نامهای شخصیتهای پیش از اسلام، خاندان پهلوی و نزدیکان آنها، از نامهای افراد مبارز با حکومت پهلوی، جانباختگان انقلاب اسلامی، مبارزان صدر اسلام و افراد شهید (با مفهوم اسلامی) استفاده میشود. برای نمونه نام خیابان کوروش کبیر به علی شریعتی، خیابان شاه به جمهوری اسلامی و میدان ژاله به شهدا تغییر یافت. تنها از اردیبهشت ۱۳۵۸ تا آبان ۱۳۵۹، نام ۵۰۰ گذرگاه شهر تهران تغییر یافت.[۲۷۴] مجتبی شاکری، رئیس سابق کمیسیون نامگذاری معابر شورای شهر تهران، دلیل عدم استفاده از سیستم عددی را برای نامگذاری معابر، عدم امکان انتقال هویت و فرهنگسازی از این طریق اعلام کرد.[۲۷۵]
تهران با شهرهای زیر پیماننامهٔ همکاری بستهاست:
تهران در پروژههای خواهر
«گزیده آمار حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران»
«پیوست شماره چهار: برنامهها و طرحهای (موضعی و موضوعی) توسعه و عمران شهری تهران»
«مقایسه ویژگیهای جمعیتی و اجتماعی مناطق ٢٢ گانه شهر تهران»
«نگاهی به وضعیت دین و جمعیت ایران در نیمقرن اخیر»
«تاریخچه شرکت اتوبوسرانی تهران و حومه»
بازیگر[۱] یا آکتور[۲][۳] (به فرانسوی: Acteur) به کسی گفته میشود که بهطور حرفهای یک نقش را در یک نمایش، تئاتر، سینما و تلویزیون بازی میکند.
این اصطلاح بیشتر برای آنان که در نقش بازی میکنند به کار میرود هرچند که صداپیشهها و بازیگران نقشها در هر برنامه رادیویی نیز ممکن است بازیگر خوانده شوند.
بازیگر میتواند کار خود را در چهارچوب یک تئاتر، فیلم، مجموعه تلویزیونی یا در حین آموزش دیگر بازیگران انجام دهد.
بازیگران گاه به صداگذاری شخصیتهای کارتونی یا صحبت کردن به جای افرادی در آگهیهای تلویزیونی هم میپردازند.
بازیگران امروزی گاه در بازیهای ویدئویی هم نقشی را به اجرا میگذارند. این کار توسط ثبت حرکات و صدای آنها و بازسازی دادههای رایانهای به دست آمده صورت میگیرد.
در فارسی، پیشتر بهجای اصطلاحات «بازیگر» یا بهطور اشتباه «هنرپیشه»، واژههای «آکتور»، «آرتیست» یا «ارباب صنایع ظریفه» بهکار میرفت و واژه «هنرپیشه» معنی کلی هنرمند را داشت (نمونه از ناصرخسرو: هنرپیشه آن است کز فعل نیک، سر خویش را تاج، خود برنهد)، اما فرهنگستان زبان فارسی، «بازیگر» و «هنرپیشه» را برابر آکتور قرار داد.[۴]
مسئولیت انتخاب بازیگران را، یا تهیهکننده و کارگردان با مشارکت همدیگر انجام میدهند یا از فردی میخواهند که زیر نظر آنها، بازیگران مناسب را انتخاب کند.
او کسی است که مسئولیت بازیگران را بر عهده دارد، نقششان را به آنها تفهیم میکند و نقششان را با آنها تمرین میکند و سر انجام، آنها را برای بازی نهایی جلوی دوربین آماده میکند. برخی از کارگردانها این کار را خودشان انجام میدهند، اما امروزه در فیلمسازی حرفهای، معمولاً از شخصی که خود اشراف کامل به عرصه بازیگری دارد (حتی گاهی از بازیگران مطرح)، استفاده میشود، تا این مسئولیت را به عهده گیرند و به نوعی بازیگران را کارگردانی کنند.
بازیگران اصلی:
مریلا زارعی
بازیگرانی که نقشهای مهم فیلم را بر عهده دارند، به ویژه نقشهای اول و دوم.
بازیگران نقش جزئی: نقش کوچکی در فیلم که معمولاً با ذکر یک یا دو جمله همراه است و همین آن را از نقش سیاهی لشکر که کلمهای به زبان نمیآورد و معمولاً جزئی از جمعیت است، متمایز میکند.
بازیگری که برای حضور در جمع، یا حضور تصادفی در صحنهای، بیآنکه حرفی به زبان آورد، استخدام میشود. این بازیگران به صورت روزمزدی دستمزد میگیرند و بر خلاف بازیگران نقش جزئی، نامشان در عنوان بندی ذکر نمیشود.
رده:تئاتر
مریلا زارعی (زاده ۲۵ فروردین ۱۳۵۳) بازیگر سینما و تلویزیون اهل ایران است.
بیوگرافی و عکس های مریلا زارعی
مریلا زارعی برزی متولد 25 فروردین 1353 بازیگر سینما و تلویزیون ایرانی است. وی خواهر بزرگتر ملیکا زارعی است. مریلا زارعی متولد شهر تهران و فارغ التحصیل صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است.
زندگینامه مریلا زارعی
مریلا زارعی
ملیکا زارعی مجری محبوب برنامه کودک خواهر مریلا زارعی میباشد او متولد 1364 است و به تازگی مادر شده است.
مریلا و ملیکا زارعی
مریلا زارعی فعالیت در تلویزیون را با بازی در مجموعه تلویزیونی دبیرستان خضرا به کارگردانی اکبر خواجویی در سال 1375 شروع کرد. او در سال 1373 با بازی در فیلم “سلام سینما” (محسن مخملباف) وارد سینما شد و با مجموعه تلویزیونی “کاراگاه” (حسن هدایت) به دنیای بازیگری روی آورد.
و با مجموعه تلویزیونی “هوای تازه” (محمد رحمانیان) بیشتر شناخته شد. بازی در فیلم “دو زن” (تهمینه میلانی، 1377) یکی از شانسهای بزرگ او بود. پس از آن توانایی هایش را در “واکنش پنجم” (تهمینه میلانی، 1381) به رخ همگان کشید.
سرانجام با بازی کوتاه اما بسیار تاثیرگذارش در “سربازهای جمعه” (مسعود کیمیایی، 1382) مزد زحماتش را از بیست و دومین جشنواره فیلم فجر، از هشتمین جشن خانه سینما و از نویسندگان و منتقدان دریافت کرد. ابتدا در فیلم “سلام سینما” ساخته محسن مخملباف (1373) چهرهٔ او بر روی پرده سینما نقش بست.
از دیگر نقش های درخشان وی می توان به بازی در فیلم سربازهای جمعه ساخته مسعود کیمیایی و درباره الی ساخته اصغر فرهادی اشاره نمود، که قدرت و هنر بازیگری خود را به نمایش درمی آورد.
خانم مریلا زارعی برای بازی در فیلم شیار 143 جایزه سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن سی و دومین دوره از جشنواره فیلم فجر را کسب کرد.
حمیدرضا آذرنگ و مریلا زارعی
مریلا زارعی برای بازی در فیلم سینمایی دختر کاندید بهترین بازیگر نقش مکمل زن از سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر 94 شد
مریلا زارعی و پگاه آهنگرانی در بادیگارد
مریلا زارعی متولد 25 فروردین 1353 در قم، بازیگر است .فارغ التحصیل لیسانس رشته صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است، با تکیه صد درصد بر توانایی هایش توانسته ستاره سینما شود، خواهر کوچکترش ملیکا (خاله شادونه) را هم با خود به دنیای تصویر آورد .او یک برادر دارد که ساکن خارج از کشور می باشد.
به گفته خود مریلا خانواده او یک خانواده مذهبی بوده، اما هرگز برای بازیگر شدن با مخالفت آن ها مواجه نشده و همین اعتماد باعث شده او نیز در فعالیت های بازیگری؛ پایبندی هایش را حفظ کند. مریلا درباره خانواده اش می گوید: خانواده ام بزرگترین منتقدان من هستند و البته مهمترین. واکنش خانواده ام به من جهت می دهد. هنوز هم مثل قبل برای شنیدن انتقادهای تندشان به گوش هستم و دغدغه رضایت آنها را دارم. البته دعا و تاییدشان برایم بسیار مهم است.
گرایشی به تجملات خاصی ندارد، ساده پوشی و ساده زیستی جزء بخشی از شخصیت اوست. در لباسهای مشکی ساده بلند و لباسهای پوشیده و خیلی بلند احساس امنیت می کند.
همیشه دوست دارد که زندگی شخصی اش در آرامش باشد و دوست ندارد مورد توجه رسانه ها باشد. در منزلش آرامش اولین حرف را می زند .
دوست دارد که نقش هایی که قرار است در فیلم ها بازی کند، قبل از تصویربرداری آن را تمرین کند، اکثریت مواقع در منزل این کار را انجام می دهد و بیشتر دوست دارد اول صبح که نشاط خاصی دارد به تمرین بپردازد.
طبق اخبار رسمی این بازیگر مجرد است و ازدواج نکرده است. البته شایعه شده است که با شخصی به نام مهدی رجبی ازدواج کرده است و یک دختربه نام پارمیدا هم دارد.
مریلا زارعی
با سریال کاراگاه در سال 1374 وارد قاب تلویزیون شد؛ فیلم پاتک نیز اولین تجربه سینمایی وی بود، حضور در فیلم دو زن تهمینه میلانی در سال 77 باعث شهرت و شناخته شدن وی شد.
مریلا زارعی با حضورش در موسسه مهر آفرینان و فعالیت به عنوان یك سفیر نیكوكار هواداران پروپا قرص تری پیدا كر، خودش در این مورد می گوید :
من فكر می كنم سفیر نیكوكار بودن از بازیگری خیلی سخت تر است چون خیلی مواقع جاهایی می روم كه هیچ بازیگر و هنرمندی را نمی شناسند و نمی دانند من هنرمند هستم و باید زمانی كه كنار كودكان و نوجوانان روستا هستم فقط به فكر این باشم كه كار خودم را بعنوان یك سفیر نیكوكار به خوبی انجام بدهم و به حرف های كودكان و اموری كه آن ها شدیدا به آن نیاز دارند توجه كنم.
مریلا زارعی به ورزش علاقه زیادی دارد و آن را جزو برنامه های روزانه زندگی اش قرار داده است. دویدن و پیاده روی از فعالیت های هر روز او محسوب می شود و تنیس نیز از ورزش های مورد علاقه اوست که در اوقات فراغت به آن می پردازد.
حضور مریلا زارعی در جلسات دادگاه شهلا جاهد از دیگر موضوعاتی بود كه اسم او را سر زبان ها انداخت؛ گرچه پیگیری های او نتیجه ای در بر نداشت اما با این حال در روز اجرای حكم هم از ساعات اولیه در محوطه زندان حضور داشت و با دلداری به خانواده شهلا به آن ها برای گرفتن رضایت امیدواری می داد
زارعی برای جلب رضایت خانواده قربانی حادثه هم به خانه آن ها رفته بود اما سرانجام بدون جلب رضایت آن ها مقابل شهلا ظاهر شد خودش درحالی كه اشك در چشمانش حلقه زده بوده در این مورد گفت :
وقتی شهلا را ملاقات كردم او سكوت اختیار كرده بود، از او خواستم اگر ماجرایی ناگفته دارد بیان كند اما شهلا هیچ چیز برای گفتن نداشت و تنها به رفتن به دنیای باقی امیدوار بود و از همگی حلالیت طلبید.
مریلا زارعی در راهپیمایی روز قدس سال 93 شرکت کرد. اصغر فرهادی و نسرین ستوده کمپین فیسبوکی در مورد بحران در غزه ایجاد کردند. این دو از مردم خواستند با نوشته «کشتن هم نوعان خود را متوقف کنید» عکس گرفته و برای صفحه فیس بوک ارسال کنند. در حالی که بیش از 40 هزهار از جمله افراد مشهور مانند هانی ابواسعد کارگردان مشهور فلسطینی و خاویر باردم بازیگر مطرح و برنده اسکار به این کمپین پیوستند. مریلا به تنهایی از نحوه مواجهه اصغر فرهادی با اتفاقات غزه انتقاد کرد.
در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر؛ مریلا زارعی که در کاخ جشنواره به عنوان داور حضور داشت، با اعضای مرد هیات فیلم سازی چین دست نداد و این موضوع سوژه خبرنگاران شد.
بروز یک حادثه در زمان ضبط فیلم «خوابم میاد» جان مریلا زارعی را به خطر انداخت اما او از مرگ حتمی نجات پیدا کرد. هومن بهمنش فیلمبردار فیلم خوابم میاد زمانی که در برنامه خندوانه مهمان رامبد جوان بود این ماجرا را روایت کرد:
«خاطرم هست که پیش از این اتفاق وحشتناک من و خانم زارعی در ماشینی بودیم که لب پرتگاه قرار داشت. من از مریلا زارعی پرسیدم : اگر ماشین حرکت کند چه می کنی ؟ او جواب داد یک بار ترمز بریده بود پریدم بیرون … ما اصلا فکر نمی کردیم چیزهایی که گفته ایم به واقعیت تبدیل شود. فیلمبرداری این قسمت از فیلم را شروع کردیم.
مریلا زارعی پشت فرمان یک پیکان آبی بود ، قرار بود فقط استارت بزند و پدال را ول کند تا بدون این که ماشین پشت سری با او برخورد کند، ماشینش تکانی بخورد و این تصویر برای بیننده ایجاد شود که ماشینی از پشت به او برخورد کرده است.
اما بر خلاف برنامه گروه ، ماشین پشتی به ماشین مریلا زارعی خورد و پیکان به سمت دره شروع به حرکت کرد. بدتر از همه اینکه دو درب جلوی پیکان قفل شده بودند و او نمی توانست درب را باز کند و خودش را نجات دهد.
مریلا زارعی مجبور شد از شیشه سمت شاگرد خودش را بیرون بیندازد و چند ثانیه بعد از اینکه از شیشه بیرون پرید ماشین رفت ته دره ! تا یکی دو ساعت بعد از این ماجرا حال تمام گروه بد بود و اشک خود من بند نمی آمد.»
مریلا زارعی برزی متولد 25 فروردین 1353 بازیگر سینما و تلویزیون ایرانی است
بیوگرافی و عکسهای مریلا زارعی
مریلا زارعی
مریلا زارعی برزی متولد 25 فروردین 1353 بازیگر سینما و تلویزیون ایرانی است. وی خواهر بزرگتر ملیکا زارعی ( مجری محبوب برنامه کودک) است. مریلا زارعی متولد شهر تهران و فارغ التحصیل صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است.مریلا زارعی فعالیت در تلویزیون را با بازی در مجموعه تلویزیونی دبیرستان خضرا به کارگردانی اکبر خواجویی در سال 1375 شروع کرد. او در سال 1373 با بازی در فیلم “سلام سینما” (محسن مخملباف) وارد سینما شد و با مجموعه تلویزیونی “کاراگاه” (حسن هدایت) به دنیای بازیگری روی آورد.و با مجموعه تلویزیونی “هوای تازه” (محمد رحمانیان) بیشتر شناخته شد. بازی در فیلم “دو زن” (تهمینه میلانی، 1377) یکی از شانسهای بزرگ او بود. پس از آن توانایی هایش را در “واکنش پنجم” (تهمینه میلانی، 1381) به رخ همگان کشید.مریلا زارعی سرانجام با بازی کوتاه اما بسیار تاثیرگذارش در “سربازهای جمعه” (مسعود کیمیایی، 1382) مزد زحماتش را از بیست و دومین جشنواره فیلم فجر، از هشتمین جشن خانه سینما و از نویسندگان و منتقدان دریافت کرد. ابتدا در فیلم “سلام سینما” ساخته محسن مخملباف (1373) چهرهٔ او بر روی پرده سینما نقش بست.از دیگر نقش های درخشان وی می توان به بازی در فیلم سربازهای جمعه ساخته مسعود کیمیایی و درباره الی ساخته اصغر فرهادی اشاره نمود، که قدرت و هنر بازیگری خود را به نمایش درمی آورد.خانم مریلا زارعی برای بازی در فیلم شیار 143 جایزه سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن سی و دومین دوره از جشنواره فیلم فجر را کسب کرد.مریلا زارعی برای بازی در فیلم سینمایی دختر کاندید بهترین بازیگر نقش مکمل زن از سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر 94 شد.
. مریلا زارعی متولد شهر تهران و فارغ التحصیل صنایع غذایی از دانشگاه آزاد است
گفتگو با مریلا زارعی
انگار دنیای بازیگری به عنوان یک فعالیت شما را راضی می کند و مثل بعضی بازیگران دیگر سراغ حوزه های دیگر مثل عکاسی و موسیقی و … نرفته اید. چرا بازیگری اینقدر برای شما جدی است؟ ظاهرا بازیگری برای شما فقط یک شغل نیست و دغدغه جدی زندگی تان است.– قبل از ورود به این عرصه فکر می کردم هنرمندانی که در مقابل دوربین نقش آفرینی می کنند، تاثیر بزرگی روی جامعه می گذارند. به همین دلیل بازیگری همیشه برایم جذاب بوده. طبعا یک بازیگر در حوزه های دیگر هم باید فعال باشد و مطالعه کند اما من این کارها را بیشتر برای خودمانجام می دهم تال بینش خودم به عنوان یک بازیگر را تکمیل کنم. به خاطر همین با هنرها و فضاهای دیگر هم بیگانه نیستم. فرصت بازیگری برای من مغتنم است و این فرصت را به راحتی به دست نیاورده ام و علاقمند هستم که با مسئولیت، آن را پیگیری کنم.
همیشه هم جزو بی حاشیه ترین بازیگرها بوده اید. چرا این مشی را انتخاب کرده اید؟– حاشیه موردی است که برای تمام کسانی که بین مردم مشهور هستند پیش می آید و راه فراری از آن نیست. خیلی از حاشیه خوشم نمی آید و سعی کرده ام از فضاهایی که ایجاد مسئله و حاشیه می کنند، فاصله بگیرم. تصور می کنم دیگران هم به این احوال من احترام گذاشته اند و حتی اگر اتفاقی بوده، به احترام این روحیه من، آزارم نداده اند. معتقدم هر واکنشی که آزادگی را از بازیگر سلب کند، محکوم است حتی اگر برای او شهرت بیشتری بیاورد.نگران نیستید که مثل بقیه به خاطر حاشیه نداشتن شهرت پیدا نکنید؟– بیش از اینکه شهرت بازیگری برایم مهم باشد، محبوبیت آن مهم است. به همین دلیل ترجیح می دهم با حضور مسئولانه در عرصه بازیگری محبوب و مشهور شوم. اعتماد مردم برایم بیشتر از شهرت ارزش دارد. در کارنامه تان کارهای طنز زیادی هم دارید. به فیلم های طنز و کمدی دلبستگی خاصی دارید؟ فیلم هایی مثل «خوابم می آد».– من کمدی را خیلی دوست دارم. در «خوابم می آد» بازی کردم چون اولین تجربه سینمایی رضا عطاران بود. من با رضا عطاران دو تجربه همکاری موفق در کسوت بازیگری دارم وعلاقمند بودم وقتی ایشان به من پیشنهاد می دهد، هر کاری که از دستم برمی آید، برایشان انجام بدهم. «خوابم می آد» با اینکه یک فیلم طنز است اما نگاه انتقادی دارد و خیلی از مسائل را در قالب خودش مطرح می کند و بین فیلم های طنز نگاه تازه و نویی دارد. وقتی این فرصت برای من پیدا می شود که آدمی را که در زمینه طنز قبول دارم، به عنوان بازیگر جلوی دوربینش قرار بگیرم، حتما قبول می کنم. شاید او به عنوان کارگردان بتواند قابلیت های جدیدی را در من کشف کند. در واقع خودم را در چنین فیلم هایی محک می زنم.شما الان در دوره اوج کارتان هستید. هنوز از بازیگری لذت می برید؟– بله، بازیگری برای من لذتبخش است. هر چند دارم کمی به کارگردانی هم فکر می کنم. نه اینکه کارگردانی برایم پله بعدی بازیگری باشد. کارگردانی یک عرصه دیگری است که به تمرین ها، بینش، تجربه ها و مهارت های دیگری نیاز دارد ولی واقعا دارم به آن فکر می کنم. ان شاءالله که این فکر زمانی به عمل برسد. اگر به عمل برسد، کارم را از نقطه صفر شروع می کنم.یک بار گفته بودید از واکنش های پدر و مادرتان درباره فیلم ها و بازی هایتان می ترسید و مثل یک مرغ کوچولو کنار اتاق می نشینید. هنوز هم واکنش های آنها برایتان مهم است؟– مهمتر از قبل.هنوز خانواده ام بزرگترین منتقدان من هستند و البته مهمترین. واکنش خانواده ام به من جهت می دهد. هنوز هم مثل قبل برای شنمیدن انتقادهای تندشان به گوشم و دغدغه رضایت آنها را دارم و همچنان دعا و تاییدشان را شرط لازم برای موفقیت می دانم.
تصاویر مریلا زارعی
عکس های مریلا زارعی
تصاویر مریلا زارعی
عکس های جدید مریلا زارعی
تصاویر جدید مریلا زارعی
جدیدترین تصاویر مریلا زارعی
گردآوری: بخش بازیگران بیتوته
از بازیگران بیشتر بدانید
تفریحات آبی کیش دراین تابستان داغ/رزرو
سوغات خوشمزه و مقوی نقاط مختلف ایران
دریافت بی قید و شرط اقامت دائم ترکیه
تجویز انواع سمعک نامرئی و هوشمند
دسترسی به بازی هاوقابلیت های جدید
گیفت کارت بخروبه راحتی درفیسبوک تبلیغ کن
بهترین روش شستوشوی لباس های مشکی و تیره
تور هیجان انگیز کیش با تخفیف استثنائی
تست شنوایی و درمان وزوز گوش
راهنمای انتخاب و خرید محصولات زناشویی
انواع چرخ مبتدی وحرفه ای/قیمت کارخانه
مریلا زارعی
درمان انواع اعتیادبه موارد مخدر و محرک
مهاجرت به ساده ترین و ارزان ترین روش
آسانترین راه خرید برنامه در کنسول ps4
Makan Inc.| All Rights Reserved – © 2013 – 2020
0